Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Thái Công Điều đáp:
- Gà gáy, chó sủa, cái đó ai cũng biết. Nhƣng dù là bậc đại trí cũng không biết đƣợc tại sao con nọ
gáy, con kia sủa mà không thể suy đoán đƣợc rồi rốt cuộc ra sao. Phân tích [nguyên nhân và cứu
cánh, nguồn gốc và chung cục] thì rốt cục sẽ nghĩ rằng có cái cực nhỏ không thể so sánh đƣợc và cái
cực lớn không có giới hạn.
“Có cái gì hành động mà tạo ra thế giới”, với “không có vật gì hành động cả”, hai thuyết đó đều
đứng về phƣơng diện vật thể mà lập luận, đều sai cả. “Có cái gì hoạt động” là thuyết “thực”; “không
có gì hành động” là thuyết “hƣ”. Cái gì có “danh” có “thực” thì ở trong khu vực “chân thực”; cái gì
vô danh, vô thực thì ở trong khu vực không hƣ của vật. Cái gì có thể dùng lời nói mà diễn, dùng trí
mà suy đoán, cái đó li khai Đạo lớn rồi.
Sự sinh không thể tránh đƣợc, sự tử không thể ngăn đƣợc, sinh và tử liên quan mật thiết tới ta mà ta
không thấy đƣợc lí do. Thuyết có cái gì tạo ra thế giới và thuyết trái lại, thực ra chỉ là những giả
thuyết vì còn ngờ mà đặt ra. Đi ngƣợc về thời nguyên thuỷ, tôi chỉ thấy vô cùng, mà tìm sự kết thúc
trong vị lai, tôi cũng chỉ thấy vô tận. Hai cái vô cùng đó đều vƣợt ra ngoài khu vực ngôn ngữ mà
cùng một lí với vạn vật. Hai thuyết có cái gì tạo ra thế giới và không có cái gì sáng tạo đều là những
lời nói hạn chế ở khu vực vạn vật. 1303 [27]
Đạo không thể “có” mà cũng không thể “không”, gọi nó là Đạo chỉ là đặt tạm cho nó cái tên để dễ
nói thôi. Hai thuyết trên kia chỉ nhìn vào một khía cạnh tức sự vật, chứ không đạt đƣợc cái nguyên
tác lớn (tức Đạo). Nếu dùng lời nói mà đủ thì chỉ cần nói về Đạo suốt ngày là hiểu hết về nó; nếu
dùng lời nói mà không đủ thì có nói suốt ngày cũng chỉ quanh quẩn nói về vật [làm sao mà hiểu về
Đạc đƣợc?].
Cảnh giới tối cao của Đạo và vật, ngôn ngữ và trầm tƣ đều không thể “chở” nó đƣợc. Không nói gì
cả, cũng không trầm tƣ, đó là cái mức cao nhất của nghị luận 1304 [28] .
NHẬN ĐỊNH
Nội dung chương này cũng rất hỗn tạp: có 4 bài không liên quan gì tới học thuyết của Trang, chẳng
