Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
12
Thiều Trí hỏi Thái Công Điều 1299 [23] :
- Thế nào là lời 1300 [24] trong xóm làng?
Thái Công Điều đáp:
- Làng xóm gồm mƣời nhà, khoảng trăm ngƣời thành một đơn vị phong tục. Tập hợp nhiều cái bất
đồng thì thành cái tƣơng đồng, phân tán một cái tƣơng đồng ra thì thành nhiều cái bất đồng. Ngƣời ta
có thể thấy một trăm bộ phận của con ngựa mà không biết thế nào là con ngựa. Nhƣng trông thấy
một con ngựa ở trƣớc mắt với trăm bộ phận của nó thì biết ngay thế nào là con ngựa. Các lớp đất nhỏ
chồng chất lên nhau mà thành gò, núi. Các dòng nƣớc nhỏ tập hợp lại với nhau mà thành sông
Trƣờng Giang, sông Hoàng Hà. Bậc đại nhân tập hợp những kinh nghiệm riêng của từng ngƣời mà
tìm ra đƣợc nguyên tắc chung.
Kinh nghiệm nào từ ngoại giới vô, đƣợc nội tâm chấp nhận, thì không còn mang thành kiến nữa, ý
nào từ nội tâm phát ra hợp với chính đạo thì sẽ phổ biến khắp nơi.
Bốn mùa khí hậu khác nhau, trời không thiên vị mùa nào, nhờ vậy mà thành một năm. Năm vị đại
thần [thƣợng thƣ] mỗi vị có một chức vụ, vua không thiên vị ngƣời nào, nhờ vậy mà nƣớc đƣợc bình
trị. Các quan văn và các quan võ tài năng khác nhau, vua không thiên vị với bên văn hay bên võ, nhờ
vậy quốc gia có đủ ngƣời tài.
Mỗi vật có một lí do tồn tại riêng của nó. Đạo không thiên vị với vật nào, vì vậy mà “vô danh”
(không có tên gọi). Vì vô danh nên “vô vi”, không làm gì cả, không làm mà không gì không làm.
Thời gian có lúc đầu, lúc cuối; thế giới có sự biến hoá, hoạ và phúc tiếp theo nhau, ở phƣơng diện
này là trái, không hợp, mà ở phƣơng diện khác là phải, là hợp. Mỗi vật đều theo đuổi một mục tiêu
riêng, xu hƣớng khác nhau. Nhƣ trong cái chằm lớn cả trăm giống cây cùng sống, mà trên núi lớn
cây và đá cùng chung một nền 1301 [25] . Nhƣ vậy là lời trong làng xóm.
