Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Lão Đam bảo:
- Để làm gì? Chỗ nào cũng nhƣ đây thôi.
Bá Củ lại xin nữa. Lão Đam hỏi:
- Anh muốn tới nƣớc nào trƣớc.
- Tới nƣớc Tề trƣớc.
Tới Tề, Bá Củ thấy một ngƣời bị xử tử, lật lại cho ngay ngắn, lấy triều phục đắp cho, rồi kêu trời mà
khóc:
- Hởi ơi! Hởi ơi! Ông đã bị tai hoạ lớn nhất trên đời. Ngƣời ta đã bảo không đƣợc ăn cƣớp, không
đƣợc giết ngƣời. Vinh nhục phân biệt ra rồi mới gây tội ác, của cải tích tụ rồi mới sinh ra tranh đoạt.
Ngày nay những những tội ác, những tranh đoạt đó làm khốn khổ hình hài con ngƣời, không lúc nào
đƣợc nghỉ ngơi. Muốn khỏi bị nhƣ ông, phỏng có đƣợc không?
Các vua thời xƣa hễ thành công là cho là nhờ dân, thất bại thì nhận lấy là vì mình; chính trực đƣợc là
nhờ dân [giữ phép nƣớc], cong queo là tại mình. Cho nên có một ngƣời dân đói rét thì vua tự trách
mình. Ngày nay không vậy. Vua chúa giấu ý định của mình mà cho kẻ nào không đoán đƣợc là ngu;
bắt dân làm những việc khó quá mà buộc tội những kẻ nào không dám làm; giao cho những trách
nhiệm nặng nhọc quá mà trừng phạt kẻ nào không gánh vác nổi; định những cái đích xa quá mà giết
kẻ nào không đạt đƣợc. Vì vậy dân chúng tận dụng trí lực mà không đƣợc mới phải giả dối. Giả dối
mỗi ngày mỗi nhiều, dân làm sao chống lại đƣợc? 1296 [20] Sức mạnh không đủ thì đành phải giả
dối, trí tuệ không đủ thì phải dối trá, tiền của không đủ thì đành phải ăn trộm ăn cắp. Dân mà ăn trộm
ăn cắp thì ai là ngƣời đáng trách (vua hay dân)?.
10
Cừ Bá Ngọc [đại phu nƣớc Vệ] sáu chục tuổi mà sáu chục lần thay đổi ý kiến, không lần nào cho là
