Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Khi thiên hạ loạn lạc
Thì thánh nhân bảo toàn thân mình.
Như thời này thì chỉ nên cầu đừng bị hình phạt.
Hạnh phúc nhẹ hơn cái lông
Mà không biết nhận lấy nó.
Tai hoạ nặng hơn trái đất
Mà không ai biết tránh nó.
Thôi đi, thôi đi! Đừng mong lấy đức cảm hoá người nữa.
Nguy thay, nguy thay! Đừng tự làm khổ mình
Gai góc, gai góc! Đừng cản ngăn bước đường của ta .
Đi vòng, đi vòng, đừng để gai đâm vào chân. 31 [5]
Trang tử đâu lại bắt chƣớc ngƣời khác nhƣ vậy.
- Hơn nữa, ngay trong một bài – bài 2 – bút pháp cũng không thông. Giữa bài cho Khổng tử khuyên
Diệp Tử Cao: “Con thờ cha mẹ thì phải thích ứng với hoàn cảnh, nhƣ vậy là chí hiếu; bề tôi thờ vua
phải chấp nhận mọi nguy hiểm, nhƣ vậy là tận trung”. Chủ trƣơng đó đúng là chủ trƣơng hữu vi của
Khổng giáo. Nhƣng cuối bài, Khổng tử lại có giọng vô vi của Trang tử: “Nên vƣợt ra ngoài sự vật
mà tiêu dao tự tại, thuận theo cái lẽ tất nhiên để dƣỡng tâm, đó là đạt đƣợc Đạo”.
2. Đại tôn sƣ cũng có vài chỗ mâu thuẫn với các chƣơng khác.
- Chẳng hạn bài 1 hơi trọng lễ nghi, hình pháp và trí tuệ: “[Bậc chân nhân] coi hình pháp là thân thể,
lễ nghi là cặp cánh, trí tuệ là thủ đoạn để ứng phó (…). Coi hình pháp là thân thể mình, nên khoan
hồng khi trừng trị; coi lễ nghi là cặp cánh của mình, nên làm việc theo thế tục mà thành công; dùng
trí tuệ để ứng phó, nên chỉ hành động khi bất đắc dĩ”.
Ý đó có màu sắc Khổng giáo, trái ngƣợc với ý trong Đức sung phù 5: “Thánh nhân tiêu dao ở chốn
hƣ không, coi trí tuệ là mầm thừa (gây tƣ lự), lễ tín là thứ keo [câu thúc ngƣời ta], đức huệ nhƣ thứ
để tiếp dẫn, công nghệ [cũng đáng khinh] nhƣ thƣơng mại. Thánh nhân không mƣu tính cái gì, đâu
cần tới trí tuệ? Không đẽo gọt cái gì, đâu cần tới keo 32 [6] ? Không mất cái gì, đâu cần phải tiếp
dẫn? Không chế tạo cái gì, đâu cần đến thƣơng mại?”.
