kinh nghiệm của Nga rốt cuộc dựa trên sự chịu đựng khắc kỷ. Mắc kẹt “tại
điểm giao của hai thế giới rộng lớn và không thể hòa hợp,” Nga thấy bản
thân mình có sứ mệnh đặc biệt là kết nối hai thế giới này, nhưng lại phải
đối phó ở khắp mọi hướng với những lực lượng chống đối mà đã không
hiểu được sứ mệnh này. Nhà văn vĩ đại và nhà dân tộc chủ nghĩa nhiệt
thành người Nga Fyodor Dostoevsky
viện dẫn “luôn cố hữu trong người
dân Nga một niềm khao khát không ngừng về một nhà thờ chung vĩ đại trên
Trái Đất.” Sự tán dương về việc Nga tổng hợp các nền văn minh trên toàn
thế giới gợi lên một sự tuyệt vọng tương ứng về vị thế của Nga (theo lời
của một bài phê bình có ảnh hưởng vào thế kỷ 19) một “đứa trẻ mồ côi bị
tách rời khỏi gia đình nhân loại… Để mọi người chú ý đến chúng ta, chúng
ta đã phải trải rộng từ Eo biển Bering
.”
Trong “tâm hồn Nga” bành trướng và khổ đau (như các nhà tư tưởng
Nga có lẽ gọi như vậy), vẫn tồn tại một niềm tin rằng một ngày nào đó tất
cả những nỗ lực lớn lao và mâu thuẫn của Nga sẽ gặt hái kết quả, cuộc
hành trình của nước này sẽ được minh oan; những thành tựu của nó sẽ được
khen ngợi và sự khinh thị của phương Tây sẽ biến thành nỗi kính sợ và
lòng ngưỡng mộ; Nga sẽ kết hợp sức mạnh và sự rộng lớn của phương
Đông với sự tinh tế của phương Tây và với cả sức mạnh tinh thần của tôn
giáo đích thực; kết hợp Moscow – “La Mã thứ ba” kế thừa vai trò quan
trọng của thành Byzantium sụp đổ – với Sa hoàng là “người kế nhiệm của
những vị caesars của (đế quốc) Đông La Mã, của những người tổ chức
Giáo hội và các hội đồng của nó mà đã định hình chính tín ngưỡng của đức
tin Ki-tô” sẽ đóng vai trò quyết định trong việc mở ra một kỷ nguyên mới
của công lý và tình huynh đệ toàn cầu.
Ở châu Âu nhưng không hoàn toàn thuộc về lục địa này, chính Nga
với sự bao la rộng lớn và bí ẩn của nó đã khiến Napoleon thèm muốn; và
chính sự thảm bại của ông ta (giống như của Hitler một thế kỷ rưỡi sau đó)
khi nhân dân Nga, được tôi luyện trong gian nan thử thách, đã chứng minh
khả năng chịu đựng sự thiếu thốn hơn quân đội chủ lực của Napoleon (hay
quân đoàn của Hitler). Khi những người dân Nga thiêu rụi bốn phần năm
