Một khả năng khác trong trường hợp ROA quá cao là có thể các nhà điều hành
đang nơi lỏng bảng cân đối kế toán, họ sử dụng các chiêu trò kế toán để giảm tài
sản, và do đó làm cho ROA trông khá hơn. Chẳng hạn, Enron đã thành lập nhiều
liên doanh thuộc sở hữu một phần của CFO Andrew Fastow và nhiều nhà điều hành
khác, sau đó “bán lại” tài sản cho các công ty đó. Cổ phần của công ty trong lợi
nhuận của các liên doanh xuất hiện trên báo cáo kết quả kinh doanh, nhưng tài sản
thì không thể tìm thấy trên bảng cân đối kế toán. ROA của Enron rất cao, nhưng
Enron không phải là doanh nghiệp có sức khỏe ổn định.
Tỷ lệ hoàn vốn đầu tư
Tại sao tỷ lệ hoàn vốn đầu tư (return on investment, hay ROI) không được đưa
vào danh sách các tỷ lệ lợi nhuận của chúng tôi? Lý do là vì thuật ngữ này có nhiều
ý nghĩa khác nhau. Trước đây, ROI và ROA là một: tỷ lệ lợi nhuận trên tài sản.
Nhưng hiện nay, nó còn có thể có nghĩa là tỷ lệ hoàn vốn của một khoản đầu tư cụ
thể. ROI của chiếc máy đó là bao nhiêu? Chương trình đào tạo của chúng ta có ROI
như thế nào? ROI của thương vụ mua lại mới thực hiện như thế nào? Những phép
toán này sẽ khác nhau, tùy theo cách thức mọi người đo lường chi phí và lợi nhuận.
Chúng tôi sẽ trở lại với các phép tính ROI trong phần sau.
TỶ LỆ LỢI NHUẬN TRÊN VỐN CHỦ SỞ HỮU
Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (return on equity, hay ROE) hơi khác một
chút: nó cho chúng ta biết phần trăm lợi nhuận mà chúng ta thu được từ mỗi đồng
đầu tư vốn chủ sở hữu vào doanh nghiệp. Hãy nhớ lại sự khác biệt giữa tài sản và
vốn chủ sở hữu: tài sản chỉ những gì mà doanh nghiệp sở hữu, còn vốn chủ sở hữu
chỉ giá trị thuần như được xác định theo các nguyên tắc kế toán. Cũng tương tự như
các tỷ lệ lợi nhuận khác, ROE có thể được dùng để so sánh một doanh nghiệp với
các đối thủ cạnh tranh (và trên thực tế là với cả các doanh nghiệp cùng ngành). Tuy
nhiên, phép so sánh này không phải lúc nào cũng đơn giản. Chẳng hạn, Công ty A
có ROE cao hơn Công ty B vì vay mượn nhiều tiền hơn – tức là, công ty này có
khoản nợ phải trả lớn hơn và tỷ lệ vốn chủ sở hữu được đầu tư vào công ty cũng
thấp hơn tương ứng. Điều này là tốt hay xấu? Câu trả lời phụ thuộc vào việc liệu
Công ty A đang lao đầu vào rủi ro, hay liệu, ngược lại, công ty đang sử dụng số
tiền vay mượn một cách khôn ngoan để gia tăng lợi nhuận. Tỷ lệ này cũng đưa
chúng ta đến với các tỷ lệ như nợ trên vốn chủ sở hữu (debt-to-equity), mà chúng ta
sẽ tìm hiểu ở chương sau.
