(Bạn có thể thấy nhân viên tài chính trong văn phòng công ty mẹ đang suy
nghĩ). Đây là bộ phận phần mềm. Giả sử chúng ta thay đổi cách ghi nhận doanh thu
của bộ phận này? Giả sử chúng ta ghi nhận trước 75% thay vì 50%? Có thể viện lý
do ằng giao dịch bán hàng trong ngành này đòi hỏi nhiều công sức bước đầu, vì vậy
ta nên ghi nhận chi phí và nỗ lực thực hiện giao dịch, cũng như chi phí cung cấp
sản phẩm và dịch vụ. Chỉ cần thay đổi – mà ở đây là ghi nhận thêm doanh thu, thế
là thu nhập trên cổ phần sẽ lập tức được đẩy nhẹ lên mức mà Phố Wall mong muốn.
Điều thú vị là cách thay đổi như vậy không hề phạm pháp. Công ty có thể giải
thích trong chú thích của báo cáo tài chính, nhưng việc đó có khi cũng chẳng cần
thiết. Chẳng hạn, chúng ta hãy xem xét một phần khác trong chú thích rất dài của
công ty Tyco mà ta đã nhắc ở chương 5:
Khi cung cấp dịch vụ theo những hợp đồng nhất định, Dịch vụ cơ sở hạ tầng
(một đơn vị kinh doanh thuộc nhóm Sản phẩm và dịch vụ thiết kế) phải tuân theo
hợp đồng phụ và chịu những chi phí khác do bộ phận Dịch vụ cơ sở hạ tầng thanh
toán và viết lại hóa đơn cho khách hàng. Trước đây, các chi phí này được coi là “đã
thông qua” và vì vậy không được tính vào doanh thu và giá vốn hàng bán khai báo
của Dịch vụ cơ sở hạ tầng. Có hiệu lực từ ngày 1 tháng Một năm 2004, tính ngược
trở lại ngày 1 tháng Mười năm 2003, công ty bắt đầu phản ánh các chi phí của hợp
đồng phụ vào cả doanh thu lẫn giá vốn hàng bán cho Dịch vụ cơ sở hạ tầng, do đó
doanh thu tăng và giá vốn hàng bán là 739 triệu đô-la trong năm tài khóa kết thúc
vào ngày 30 tháng Chín năm 2004.
Về nguyên tắc, bất kỳ một thay đổi kế toán nào “quan trọng” với kết quả kinh
doanh đều phải được chú thích theo cách này. Nhưng ai mới được quyền quyết định
cái nào quan trọng, cái nào không? Bạn đoán ra rồi đó: các kế toán viên. Thực tế là,
việc ghi nhận trước 75% doanh thu có thể thể hiện bức tranh chính xác hơn hiện
trạng của công ty phần mềm. Nhưng sự thay đổi như vậy về phương pháp kế toán
có được là nhờ những phân tích tài chính hữu ích, hay nó phản ánh nhu cầu đưa ra
dự báo lợi nhuận? Liệu có định kiến nào lẩn khuất đâu đây không? Hãy nhớ rằng,
kế toán là nghệ thuật sử dụng các dữ liệu hạn chế để tới gần nhất có thể với một mô
tả chính xác về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Doanh thu trên báo cáo kết
quả kinh doanh là ước tính, là tiên đoán tốt nhất. Ví dụ này cho ta thấy các ước tính
có thể dẫn đến định kiến như thế nào.
Không chỉ các nhà đầu tư mới phải thận trọng với định kiến; những quyết định
như thế còn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến công việc của nhà quản lý. Giả sử nếu
