Điều đó dường như là một cách khá chắc chắn để tạo ra kẻ thù, thế nên
mô tả này về những hoạt động của Socrates khá là khớp với giai đoạn kế
tiếp: ba công dân, rõ ràng là đã hành động như phần nổi công khai của tảng
băng ngầm thù địch, khởi tố ông về tội làm hư hỏng giới trẻ thành Athens.
Với một đa số chỉ chênh lệch chút ít, ông bị coi là có tội, và bị kết án tử
hình. Trong tập The Apology of Socrates (Socrates Tự biện
) bạn có thể đọc
văn bản của Plato có những lời lẽ (hoàn toàn không có tính biện giải) của
Socrates trước tòa án, một lần khi ông tự bào chữa, một lần sau khi có lời
tuyên án của bồi thẩm đoàn, và một lần sau khi bản án được đưa ra.
Socrates Tự biện, Nguyễn Văn Khoa dịch, NXB Tri thức 2007.
Việc thi hành bản án Socrates không được thực hiện ngay sau đó. Vì
thời điểm diễn ra vụ án lại đúng vào lúc khởi đầu của một nghi thức trang
trọng sẽ chỉ chấm dứt khi một con tàu của chính quyền từ đảo Delos quay lại
Athens. Điều này có một ý nghĩa tôn giáo, và không một vụ hành hình nào
được thực hiện khi con tàu còn ở xa thành Athens. Như vậy Socrates phải
trải qua một thời gian trong nhà tù - đủ lâu để các bạn ông tới lui đều đặn
thăm viếng ông trong nhà tù, lân la làm quen với những lính gác và lập ra
một kế hoạch hành động. Khi thời gian cạn dần, việc thông báo kế hoạch đó
cho Socrates được giao cho Crito: họ đề xuất việc hối lộ những lính gác, và
Socrates có thể đào thoát khỏi Athens để tới một nơi khác, có thể là tới
Thessaly, nơi Crito có nhiều bạn hữu mến khách sẽ giúp đỡ và che chở
Socrates.
Tập đối thoại Crito
là mô tả của Plato về những tranh luận của họ và
sự đáp trả của Socrates. Căn cứ vào sự kiện văn bản này đã có 2400 năm
tuổi, thì một trong những điều gây ngạc nhiên về nó, là nó không gây ngạc
nhiên. Bạn có thể không đồng ý với mọi điều Socrates trình bày - ví dụ như
nhiều người đọc sẽ cảm thấy quan điểm của ông về những đòi hỏi mà nhà
nước có thể hành xử thích đáng đối với cá nhân là một quan điểm có phần
cường điệu - nhưng hầu như mọi điểm đã được đưa ra sẽ hoàn toàn quen
thuộc với bất kì ai từng phải suy nghĩ về một quyết định khó khăn. Khi Plato
viết về tình yêu, chúng ta nhận thức được rằng viễn cảnh của ông khác với
