giới trí thức vào lúc này. Ý tưởng chung về nó thì dễ nắm bắt. Một người
theo thuyết tương đối về đạo đức sẽ cho rằng không có cái gọi là tốt (đơn
thuần hoàn toàn), đúng hơn chỉ có cái tốt-trong-xã-hội-này, tốt-trong-xã-hội-
kia. Một người theo thuyết tương đối về thẩm mĩ sẽ khước từ ý niệm rằng
một sự vật có thể hoàn toàn là đẹp; chúng ta luôn phải đặt vấn đề ‘Đẹp đối
với ai, trong mắt ai?’ Một người theo thuyết tương đối về ẩm thực sẽ không
quan tâm tới vấn đề liệu trái dứa ăn có ngon không mà phải là vấn đề ‘nó là
ngon đối với ai, ăn vào lúc nào, và ăn cùng với món nào khác?’ Một người
theo thuyết tương đối về văn học không tin rằng những văn bản có chứa
đựng những ý nghĩa - trừ phi, trong trường hợp tốt nhất, hiểu theo nghĩa
chúng có một loạt ý nghĩa thích hợp với một loạt độc giả, và có thể thậm chí
có nhiều nghĩa ở nhiều giai đoạn khác nhau đối với cùng một người đọc.
Một người theo thuyết tương đối về lí tính sẽ nói rằng điều hợp lí thì liên
quan tới những nền văn hóa, với hệ quả là (tỉ dụ vậy) thật không chính đáng
khi áp đặt những chuẩn mực khoa học ‘phương Tây’ đối với những niềm tin
truyền thống ở châu Phi về ma thuật để tuyên bố rằng chúng là phi lí tính.
Một loạt những thí dụ trên đã minh họa một số điểm quan trọng về chủ
nghĩa tương đối. Một điểm trong số đó, là tính có vẻ hợp lí ban đầu của
những phạm trù khác nhau của chủ nghĩa tương đối thì thay đổi rất đáng kể.
Nhiều người dễ dàng chấp nhận chủ nghĩa tương đối về thẩm mĩ, và một số
người khác nghĩ rằng điều tôi nói về ‘chủ nghĩa tương đối về ẩm thực’ hiển
nhiên là đúng. Nhưng quan điểm rằng lí tính là tương đối đối với từng nền
văn hóa khác biệt là một học thuyết gặp nhiều vấn đề khó khăn hơn nhiều,
cũng như chủ nghĩa tương đối về những giá trị đạo đức. Hãy nhớ rằng
những học thuyết này không nói rằng những niềm tin khác nhau được xem
là hợp lí trong những xã hội khác nhau, và rằng những giá trị đạo đức khác
nhau được thừa nhận trong những xã hội khác nhau; vì đó là điều không ai
nghi ngờ. Những học thuyết đó nói rằng vấn đề những thứ nói trên thực chất
là gì, là điều có thể thay đổi từ xã hội này sang xã hội khác, và không hề
hiển nhiên như bạn nghĩ. Vậy nếu bạn nghe ai đó nói về chủ nghĩa tương đối
mà không nói là tương đối về vấn đề gì, hãy che mặt ngáp dài.
