chúng ta cũng không thể chối được sự rung động ghê sợ mà ông
đã lay tỉnh nhân loại. Nietzsche đã xuất hiện như một trận bão táp
kinh thiên động địa: Những lời lẽ tuy ngạo mạn nhưng thống thiết
của ông đã lay tỉnh nhân loại như ít khi thấy trong lịch sử. Đọc
Nietzsche, chúng ta thấy như bị tát vào mặt, ta thấy thẹn vì thói
ươn hèn của tư tưởng ta; ta thấy hổ thẹn vì thái độ nô lệ và thụ
động của ta; ta thấy ta chưa vươn tới mức làm người tự do, và
vẫn chịu cảnh nô lệ của thủ tục và nô lệ của dư luận; ta thấy xấu
hổ vì triết lý của ta thường chỉ là một mớ những ý đẹp nhưng vô
hiệu lực; ta thấy ta như lũ trẻ con tháng ngày ngồi nhai đi nhai lại
những lời của thánh hiền, coi đó là những bùa hộ mệnh và tưởng
chừng như những kinh văn kia có phép mầu để giải quyết cuộc
nhân sinh của ta; ta không biết rằng ỷ lại như thế là sống thân nô
lệ. Tóm lại đọc Nietzsche là một liều thuốc bổ cho những tâm hồn
muốn vươn lên.
Kết luận: Đối với một người đã trưởng thành và biết nhận xét,
thì Nietzsche (nhất là cuốn Ainsi parlait Zalathoustra) là một tác
giả rất bổ ích. Chính những linh mục có trách nhiệm hướng dẫn
sinh viên như linh mục Yves de Montcheuil S.J. cũng nhận định
như thế: “Đối với một tín đồ Ki-tô giáo đã vững tâm không sợ bị
lôi cuốn, chúng tôi có thể quyết rằng ít có chi bổ ích cho tinh thần
bằng sự suy nghĩ những trang Nietzsche đã viết. Bổ ích vì những
trang đó bắt ta suy nghĩ và phản ứng. Nietzsche răn chúng ta
đừng theo chước cám dỗ tai hại thường làm chúng ta muốn biện
hộ và thần thánh hóa những yếu hèn của chúng ta và những nhu
nhược của chúng ta nấp sau những mặt nạ nhân đức để yên thân
trong cảnh nhu nhược”.
Nietzsche tương đối dễ đọc. Sách của ông có thể đọc một
trang rồi để đấy cũng được. Như chúng tôi đã nói ngay khi bắt
đầu trình bày về Nietzsche; tác phẩm của ông không viết thành
