Chương 9. SARTRE - HIỆN SINH PHI LÝ
Xét cả về triết học, xét cả về văn học, Sartre là tác giả
“chướng” nhất thời nay. Ông là tác giả được người ta biết đến
hơn hết trong bốn triết gia hiện đại: Các tiểu thuyết và các kịch
bản của ông vừa dễ đọc, vừa hợp với sở thích của thanh thiếu
niên. Sau một thời phổ biến, một số các tiểu thuyết và kịch bản đó
đã được xuất bản trong loại “sách bỏ túi” nhân đó tư tưởng của
Sartre lại càng được truyền bá rộng thêm. Cũng nên nhớ: Trong
số bốn triết gia đại diện cho triết hiện sinh, chỉ mình Sartre chấp
nhận danh hiệu “hiện sinh chủ nghĩa”. Không những ông chấp
nhận mà ông còn dành lấy danh hiệu đó. Thành thử ngày nay, khi
nghe nói đến “triết hiện sinh” người ta thường nghĩ đến Sartre.
Như vậy, địa vị của Sartre trong triết học hiện đại không phải là
nhỏ.
Đàng khác, ảnh hưởng và uy tín của Sartre còn dựa trên
nhiều căn bản khác: Ông vừa là một nhà văn sắc bén, một triết
gia đặc biệt, một tâm lý gia có tài, một nhà hùng biện rất được
kiêng nể. Bằng ấy cái tài đã làm Sartre trở thành một thần tượng
của thanh thiếu niên, nhất là những năm 1945-1955: Thanh niên
ưa đọc ông vì ông rất chướng: Ông đã viết một cách thản nhiên
những điều mà các văn sĩ phái “tả chân” cũng che đậy bằng một
tấm màn hổ thẹn; ông còn chuộng ở chỗ đã viết những trang mỉa
mai về tôn giáo và tín ngưỡng.
Chúng tôi kính nể và cảm phục những phân tích tâm lý học
của Sartre: Những nhận định tinh vi của ông về cái nhìn, về ý
thức, về tự quy (le poursoi), về tha quy (le pour-autrui) v.v... sẽ tồn
tại với văn học sau này. Về phương diện đó, Sartre là môn đệ
xuất sắc của Husserl: Sartre đã khai thác khoa hiện tượng học
