Chương 2. NHỮNG ĐỀ TÀI CHÍNH CỦA
TRIẾT HIỆN SINH
Đề tài duy nhất của triết hiện sinh là con người tại thế, con
người cá vị với những điều kiện sinh hoạt nhất định và định mệnh
độc đạo của mỗi người. Rồi con người hiện sinh, tức là nhân vị
đó, được chiêm nghiệm dưới nhiều khía cạnh khác nhau. Và đó
là những đề tài mà chúng ta gặp luôn luôn trong các tác phẩm
của các triết gia hiện đại.
Nhiều học giả đã gọi các đề tài này bằng danh từ phạm trù
(catégories) với ý rằng các triết gia hiện đại không bao giờ suy
tưởng điều gì ngoài những đề tài căn bản đó.
Chữ phạm trù có từ đời Aristote. Ông này chủ trương triết học
về thiên nhiên, nên dưới mắt ông vạn vật chỉ có thể đứng vào
trong mười loại sự kiện này (tức mười phạm trù Aristote): Trước
hết sự vật có thể là bản thể hay tùy thể. Bản thể là chủ thể, còn
tùy thể là những thuộc tính: Thí dụ thằng Ba ngủ; thằng Ba là chủ
thể, và ngủ là tùy thể. Như vậy tùy thể là tất cả những gì người ta
có thể quy về chủ thể: Cho nên có chín tùy thể sau đây: Lượng
tính, phẩm tính, tương quan, hành động, thụ động, vị trí, thời
gian, không gian, thái độ. Cho nên thằng Ba nó mập, lười, không
ưa chơi với thằng Năm, hay nói nhảm, thường bị thầy giáo phạt,
trước mặt anh em bạn; như buổi học sáng qua, trong lớp nhì
trường Bình Lợi, nó khóc: Đó là những thí dụ về tùy thể.
Theo Aristote, vạn vật không thể có một điều kiện sinh hoạt
nào ngoài mười điều kiện trên đây mà ông gọi là phạm trù. Vì thế
chữ phạm trù đồng nghĩa với chữ nhất thiết. Tất cả sinh hoạt của
