khoa học. Hơn nữa, Kant đã quyết bằng những lời rõ ràng, lý trí thực hành
là khả năng cao quý nhất và có quyền tối thượng trên lý trí thuần túy lý
thuyết.
Với những nhận định tổng quát trên đây, người ta có thể bình tĩnh đọc
những gì Kant viết về ý thể của lý trí thuần túy. Vậy Ý thể của lý trí thuần
túy là gì?
Danh từ “Idéal” của Kant thực là khó dịch. Thường chữ idéal có nghĩa là
ý tưởng, một cái gì được coi là mẫu mực, mô phạm. Chúng tôi đã thử dịch
chữ Idéal của Kant là lý tưởng, nhưng thấy không lột được ý nghĩa của ông
gửi nơi chữ này vì ông muốn nói đến một hữu thể hiện hữu như một cá vị.
Vì không tìm được chữ nào khác (các cuốn Danh từ triết học lại chưa dịch
chữ này), chúng tôi xin tạm dịch là Ý thể. Theo Kant, Ý thể là cái chỉ có
trong lý trí, trong quan niệm ta thôi, nhưng lại được ta coi là một đối tượng
hiện hữu thực sự.
Vậy ý nghĩa thứ nhứt của chữ Ý thể là: đó là một ý tưởng siêu nghiệm
được ta quan niệm như là điều kiện của tất cả vạn vật, và ta còn quan niệm
đó là một hữu thể xác định. Kant viết: “Tôi gọi Ý thể là một ý tưởng không
những hiện hữu một cách cụ thể (in concreto) mà còn hiện hữu một cách cá
vị (in individuo) nữa. Đó là một ý tưởng mà sự hiện hữu đặc biệt của nó
được xác định hoàn toàn theo ý tưởng ta có về nó”
. Ông còn nói thêm:
những ý thể giống nhau như những linh tượng (Idées) trong triết học Platon,
tức những nguyên điển hình độc nhất của mỗi loại sự vật, vừa là đối tượng
cho trực giác trí tuệ, vừa là kiểu mẫu cho các vật của loài nó. Theo Platon
thì “Thiện là một bản thể mà tất cả bản tính chỉ là thiện”, Mỹ cũng thế, mà
Chân cũng vậy. Hơn nữa cái Giường linh tượng của tuyệt đối không kém
Chân Thiện Mỹ, vì được định nghĩa: “Giường linh tượng là một bản thể mà
tất cả bản tính chỉ là giường”. Những linh tượng của triết Platon bị người
sau coi đó là những giả thuyết viển vông, tuy nhiên chúng là mối cám dỗ
cho khuynh hướng duy tâm của loài người: người ta vẫn muốn đạt tới
những gì tuyệt đối, cho nên người ta vẫn coi Chân Thiện Mỹ v.v... là "quan
niệm của ta về toàn thể tuyệt đối của thực tại”
