Lý thuyết của Lamark tạo ra những phản ứng khác nhau trong những người đồng
nghiệp của ông. Có người đồng tình trên một vài điểm. Những người khác, như
Cuvier (1769-1832), dầu là một trong những người sáng lập ra khoa cổ sinh vật
học (paléontologie), lại phủ nhận toàn bộ thuyết của Lamark.
Darwin và lý thuyết tuyển trạch tự nhiên
Bước thay đổi quyết định về phương diện này sẽ đến từ nước Anh, năm 1859, với
sự xuất hiện của Về nguồn gốc các loài. Trong tác phẩm này, Charles Darwin
(1809 - 1882) đề xuất một lý thuyết tiến hoá dựa trên những nhận xét sau đây:
- Các cá thể, thảo mộc hay động vật, ngay từ khi mới sinh ra, đã cho thấy những
biến thiên may rủi mà phần lớn được lưu truyền cho hậu duệ của chúng.
- Tính phồn thực của bất kỳ loại động vật hay cây cỏ nào cũng lớn đến độ nó xâm
chiếm cả mặt đất trong thời gian ngắn nếu phần lớn những cá thể không bị loại
trừ trong từng thế hệ.
Từ những nguyên lý này, Darwin diễn dịch rằng những biến thiên được bảo lưu là
những biến thiên có lợi cho cơ quan. Theo cách là thiên nhiên mở ra một cuộc
tuyển trạch mà sau nhiều thế hệ, sẽ tạo ra sự thích ứng của mỗi loài với môi
trường đặc thù trong đó nó sống. Lý thuyết về "dòng dõi biến thiên" này (théorie
de la descendance avec modification) cho phép giải thích phức tính (la
multiplicité) của những dạng sự sống và tình trạng phân bổ địa lý của chúng.
Tính độc đáo nơi Darwin không phải là chỉ ra rằng những chủng loại đã tiến hoá;
những người khác như Lamark, hay triết gia người Anh Herbert Spencer đã nói
về điều ấy trước ông; những người khác, như Bergson, sẽ nói lại điều ấy sau ông.
Tính độc đáo của Darwin là không đưa ra một định hướng có trước nào cho sự
tiến hoá đó, và giải thích nó bởi trò chơi hai mặt của ngẫu nhiên và tuyển trạch (le
double jeu du hasard et de la sélection)
Lý thuyết tổng hợp về tiến hoá
Chính trong tình hình đó mà vào những năm 1930 - 1940, một tổng hợp đề sẽ
được phác thảo giữa thuyết di truyền (la théorie génétique) và thuyết Darwin.
