BÚT KÝ TRONG TÙ
(cahiers de Prison), 1929 - 1935.
Trong những bản thảo này, lý thuyết Mác-xít, lịch sử nước Ý, kinh nghiệm cách
mạng, ý thức luận chiến (chống lại Croce, chống lại Boukharine) đồng quy thành
từng mảng để đúc lại cuộc cách mạng, mà sau sự thất bại của cuộc xáp lá cà năm
1918 - 1920, đã trở thành "cuộc chiến lập trường".
Chủ nghĩa tư bản trong "cơn khủng hoảng hữu cơ", một đàng biến hình thành chủ
nghĩa phát xít ở Ý, đàng khác thành chủ nghĩa công nghiệp Mỹ. Giai cấp thợ
thuyền phải có chiến lược đánh trả bằng cách tạo ra những liên minh thành một
"khối lịch sử", bằng cách mài sắc sự phê phán vai trò của Nhà nước, bằng cách tái
thẩm định mối tương quan giữa trí thức với quần chúng.
Cuộc thăm dò chính trị này bao hàm một cuộc "tái định thức" (reformulation) hậu
Lénine về chủ nghĩa Marx thành "triết học hành động" (philosophie de la praxis).
Những cuộc chiến giành bá quyền và ý thức phê phán về thực tại (Luttes
d’hégémonie et conscience critique du réel)
"Bá quyền" (Hégémonie) ở đây chỉ sự lãnh đạo trí thức và đạo đức của một giai
cấp đối với xã hội. Nó khiến cho việc thống lãnh chính trị của giai cấp đó thành
hiện thực. Giai cấp thợ thuyền phải chinh phục bá quyền từ tay giai cấp tư sản để
cho chuyên chính vô sản không chỉ là sự cưỡng chế mà còn là tiến trình giải
phóng xã hội.
Điều đó thay đổi những dữ kiện triết học về tương quan giữa lý thuyết và thực
tiễn. Người ta không còn gọi là lý thuyết nữa nền văn hoá của một nhánh hạn chế
những nhà trí thức. Từ nay vấn đề là tính trí thức (l’intellectualité) của quần
chúng và vai trò xã hội của nó.
Con người của đám đông (1) chủ động hành động một cách thực tiễn, nhưng
không có ý thức lý thuyết rõ ràng về hành động của mình, tuy vậy vốn là một
hiểu biết về thế giới, trong mức độ mà nó biến đổi thế giới (2). Ngay cả ý thức lý
thuyết của anh ta, về phương diện lịch sử, có thể còn đối lập với hành động của
