Vị Nhất Thể từ 329 đến 419 và 22 quyển của bộ Nước Chúa (La Cité de Dieu) từ
412 đến 427 trong đó ông xây dựng triết lý về lịch sử của mình từ quan điểm của
thần học Cơ đốc giáo.
NƯỚC CHÚA (La Cité de Dieu)
"Nếu tôi lầm, vậy là phải có tôi": tiền thân của Cogito
Từ năm 1637, Mersenne nêu ra sự tương tự giữa cái Cogito (Tôi suy tư) của
Descartes và đoạn văn được trích dẫn sau đây của Augustin. Descartes, sau khi
đọc đoạn văn này, lưu ý chỗ khác nhau nơi những kết luận được rút ra: đối với
Augustin là những suy nghĩ về Chúa Ba Ngôi, đối với Descartes là sự khám phá
ra chân lý đầu tiên.
Trong trạng thái hoàn toàn kiên tâm định chí, tôi chẳng hề ngán ngại bất kỳ lý
luận nào của các vị Hàn lâm (Académiciens, đệ tử trường phái Platon) khi họ
muốn bắt bẻ tôi: Này nhé, nếu anh lầm thì sao? - Nếu tôi lầm, thì vẫn phải có tôi.
Ai không hiện hữu, chắc chắn rằng cũng không thể lầm; do vậy, nếu tôi lầm,
chính vì tôi hiện hữu. Vậy là khi tôi hiện hữu nếu tôi lầm, làm thế nào tôi lại lầm
khi tưởng rằng tôi hiện hữu, khi chắc chắn là tôi phải hiện hữu nếu tôi lầm.
Như vậy bởi vì tôi vẫn hiện hữu trong khi tôi lầm lẫn, nên ngay dù nếu tôi lầm,
điều chắc chắn là, tôi vẫn không lầm ở điểm tôi biết rằng tôi hiện hữu. Cũng vậy
khi nói: Tôi biết rằng tôi tự biết, tôi cũng không lầm, bởi chính là theo cùng một
cách mà tôi biết về sự hiện hữu của tôi và tôi cũng biết rằng tôi tự biết. (1)
Và khi tôi yêu hai điều này, tôi thêm vào chính tình yêu này như là một sự kiện
thứ ba, không hề kém cạnh chút nào về giá trị (2). Bởi vì tôi không hề lầm về
thuộc tính của tình yêu nơi tôi, bởi vì tôi không lầm về những thực tại mà tôi yêu.
Vả chăng, giả như chúng sai, thì đúng là tôi yêu những chuyện sai. Và thực vậy
người ta có lý do nào để thoá mạ tôi một cách chính đáng và cấm tôi yêu những
chuyện sai, nếu chuyện tôi yêu chúng là sai? Nhưng những điều này là đúng và
chắc chắn, chính tình yêu làm cho chúng yêu cũng là đúng và chắc chắn: làm thế
nào lại nghi ngờ điều đó? Cũng đúng là, không có người nào lại không muốn hiện
hữu, cũng như chẳng có ai mà lại không muốn được hạnh phúc: làm thế nào để
hạnh phúc nếu như người ta chẳng hề hiện hữu?
