Bachelard
(1884 - 1962)
Gaston Bachelard sinh ở Bar-sur-Aube năm 1884. Trợ giảng ở trung học rồi làm
tham tá bưu chính, ông học thêm và đậu bằng cử nhân toán lý. Bị động viên ngày
2 tháng tám, 1914 Gaston Bachelard trải qua bốn năm trong chiến tranh. Được
giải ngũ năm 1919 ông thành giáo sư vật lý tại trường trung học Bar-sur-Aube.
Bằng một thôi thúc nội tâm, ông chuyển hướng sang triết học. Ông học lại cử
nhân triết, rồi thạc sĩ triết năm 1922. Từ đó ông phụ trách việc dạy triết cho
những lớp cuối cấp trung học và vẫn dạy vật lý. Tiến sĩ quốc gia năm 1927, năm
sau ông xuất bản hai luận án đánh dấu sự lên ngôi của một quan niệm mới về lịch
sử khoa học. Năm 1930, ông trở thành giáo sư lịch sử và triết lý khoa học tại
Phân khoa Văn học Dijon. Năm 1940, ông kế nhiệm Abel Rey làm giáo sư ở
Sorbonne và giám đốc viện Lịch sử Khoa học Kỹ thuật (do đại học Paris thành
lập năm 1932). Ông mất ở Paris năm 1962.
ẨN TƯỢNG VÀ VI VẬT LÝ
(Noumène et Microphysique) 1931
Sự điều phối ẩn tượng (la coordination nouménale)
Bản văn dưới đây trích từ đoạn đầu của bài viết "Ẩn tượng và vi vật lý", xuất bản
năm 1931, trong Recherches philosophiques, I, in lại trong Études, t.11 - 24. Nó
rút ra những hậu quả triết học từ những thông điệp do vi vật lý gửi đi: sự phi bản
thể hoá thực tại (désubstantialisation du réel) sự dung hoá giữa hiển thể và hữu
thể (fusion entre l’acte et l’être), vai trò được nâng cao của những giả thuyết khoa
học, của tổ chức thuần lý và việc công thức hoá toán học của chúng (đó là điều
mà Bachelard gọi là "sự điều phối ẩn tượng"), tính cách chức năng của hiện
tượng coi như "phương tiện phân tích" hay "khoảnh khắc của một phương pháp"
và khía cạnh động của tri thức được quan niệm như một công việc. Vắn tắt, chủ
nghĩa duy nghiệm không còn thích hợp nữa, vì cái thế giới ẩn mình mà nhà vật lý
nói với chúng ta chẳng liên quan chi với thế giới thường dụng của chúng ta: nó
