✽✽✽
Tháng sau, Ngụy Trưng lại dâng sớ rằng:
Thần nghe nói, muốn cây xanh tốt thì phải làm cho gốc vững
chãi; muốn nước sông chảy xa thì phải đào sâu đầu nguồn; muốn
chính cục nước nhà yên định nhất định phải năng tích đạo đức, nhân
nghĩa. Đầu nguồn không sâu mà muốn nước sông chảy xa, gốc không
vững mà muốn cây xanh tốt, đạo đức, nhân nghĩa không dày mà muốn
nước nhà yên định, thần tuy thấp hèn ngu muội, cũng biết đó là điều
không thể, huống hồ là bậc thánh nhân sáng suốt? Đức vua gánh vác
trọng trách, ở ngôi cao cả nước coi trọng, muốn tuân theo đại đức của
trời, giữ mãi phúc lộc vô biên mà không biết nghĩ đến nguy hiểm khi
an lạc, ra sức tránh xa xỉ mà đề xướng tiết kiệm, không tích được đức
dày, lý trí không thắng được tham dục thì chẳng khác nào chặt gốc cây
mà muốn cây xanh tốt, chặn đầu nguồn mà muốn nước sông chảy xa.
Rất nhiều bậc làm vua, khi thừa mệnh trời gây dựng cơ nghiệp,
không ai không suy nghĩ lo lắng, cẩn thận hành động, nhưng sau khi
công thành danh toại, thì đức hạnh bắt đầu suy giảm. Lúc ban đầu
người tốt quả thực rất nhiều, nhưng rất ít người giữ vững được cho
đến cuối cùng, lẽ nào lấy được thiên hạ dễ mà giữ thiên hạ khó? Trước
đây đoạt lấy thiên hạ thì sức mạnh có thừa, nay giữ lấy thiên hạ thì
không đủ lực, đó là vì duyên cớ gì? Khi dựng nghiệp ở trong lo lắng,
ắt sẽ hết lòng thành thật đối xử với kẻ dưới; một khi đắc chí, sẽ buông
thả ham muốn, coi thường người khác. Khi hết lòng thành thật đối xử
với người, dù những người xa lạ ở khắp nơi cũng sẽ thân mật như một
nhà; khi coi khinh người khác, dù là anh em ruột thịt cũng xa lạ như
kẻ qua đường. Tuy dùng hình phạt nghiêm khắc để răn đe, dùng uy
phong và phẫn nộ để đe dọa, nhưng thuộc cấp luôn ứng phó bằng cách
tránh tai họa, trong lòng không hề có ý tốt; bề ngoài cung kính vâng
dạ, nhưng trong lòng lại không phục. Oán hận không ở lớn nhỏ, cái
đáng sợ chỉ ở lòng người bội nghịch. Nước có thể chở thuyền cũng có
thể làm lật thuyền, bởi vậy cần phải hết sức cẩn thận. Dùng dây thừng
