mục để đánh cái xe đang chạy, sự nguy hiểm của nó có thể coi thường
được không?
Người làm vua, nếu khi nhìn thấy thứ mình thích là nghĩ đến việc
biết đủ và tự cảnh giới; khi muốn xây dựng công trình lớn cần trăm họ
phục dịch là nghĩ đến việc điều độ đúng mức để trăm họ được nghỉ
ngơi; khi nghĩ đến địa vị cao mà nguy hiểm lớn phải biết khiêm tốn
hòa nhã và tăng cường tu dưỡng bản thân; khi sợ tự mãn gặp tổn thất
là nghĩ đến lòng độ lượng biển lớn chứa cả trăm sông; khi say sưa
trong vui chơi, săn bắn là nghĩ đến giới hạn các đế vương, chư hầu cổ
đại một năm chỉ đi săn ba lần; khi lo lắng mình lười biếng là luôn nghĩ
đến việc phải luôn cẩn thận; khi lo lắng trên dưới không thông là nghĩ
đến việc phải khiêm tốn tiếp thu ý kiến của kẻ dưới; khi nghĩ đến sự
nguy hại của sàm ngôn là phải cân nhắc sửa mình, đẩy lùi tà ác; khi
sắp thi hành ban thưởng là nghĩ đến việc có vì cao hứng nhất thời mà
thưởng bừa hay không; khi sắp trừng phạt là nghĩ đến việc có vì phẫn
nộ nhất thời mà lạm dụng trừng phạt hay không; tóm lại là làm được
“thập tư” (mười điều suy nghĩ), phát huy được nhiều đức tốt, tuyển
được người hiền tài, chọn được ý kiến hay, thì người có trí tuệ sẽ có
thể vận dụng hết mưu trí, người có dũng lực sẽ vắt hết sức mạnh,
người nhân đức sẽ nỗ lực tuyên truyền lòng nhân từ, người thành thực
sẽ lấy lòng trung đền ơn nước. Văn võ bá quan sẽ tranh nhau ra sức vì
nước, vua tôi sẽ không còn khúc mắc, như thế sẽ có thể hưởng trọn
niềm vui, có thể sống lâu như Xích Tùng Tử, Vương Kiều, khảy ngũ
huyền cầm hát bài ca “Nam phong” như Ngu Thuấn, không cần thuyết
giáo mà thuần hóa được dân phong. Hà tất phải hao tổn tinh thần, trầm
tư suy nghĩ, làm việc thay cho cấp dưới, nô dịch tai mắt thông minh
của mình, từ bỏ biện pháp hay là “vô vi nhi trị” (không làm mà trị)?
✽✽✽
Đường Thái Tông đích thân viết chiếu thư trả lời Ngụy Trưng:
