đó; người có khởi đầu tốt rất khó kiên trì đến cùng, hy vọng bệ hạ thay
đổi điều đó để cho thiện thủy thiện chung.
Thần thiếp trộm thấy mấy năm gần đây, lao dịch binh bị đồng
thời tiến hành, phương đông có quân đội chinh Liêu, phía tây có chiến
dịch chinh Quy Từ. Quân lính vũ trang khắp người rất nhọc nhằn,
người lái thuyền đánh xe cũng rất vất vả trên đường vận chuyển. Hơn
nữa chiêu mộ binh sĩ trú đóng biên cương, người đi kẻ ở đều có nỗi
đau sinh ly tử biệt; vì cuồng phong bão táp, người và lương thực đều
có mối nguy hiểm chìm nổi. Một nông phu nỗ lực canh tác, mỗi năm
chẳng thu hoạch được mấy mươi thạch; một chiếc thuyền bị hỏng sẽ
nhấn chìm hàng trăm thạch lương thực. Như thế chẳng khác nào vét
hết nông sản để lấp sóng cả vô cùng, tham dân chúng nước khác
không thể có được mà đánh mất quân đội của mình vốn đã được xây
dựng tốt. Dù loại trừ hung ác, thảo phạt tàn bạo là quy củ thường có
của quốc gia, nhưng lạm dụng binh lực phát động chiến tranh là việc
các bậc tiên triết cấm làm. Ngày trước, Tần Thủy Hoàng thôn tính sáu
nước mà đẩy nhanh sự diệt vong của cơ nghiệp nhà Tần; Tấn Võ Đế
chiếm ba nước Ngụy, Thục, Ngô mà trở thành việc xấu dẫn đến bị lật
đổ thất bại. Lẽ nào chẳng phải vì tự thị có công, tự phụ lớn mạnh, từ
bỏ đạo đức mà xem nhẹ nước nhà, tham lợi ích mà quên nguy hại, ra
sức phóng túng tư dục đó sao? Làm cho trời đất tuy rộng lớn mà
không cứu vãn được sự diệt vong của họ, trăm họ đói rét, mệt mỏi mà
trở thành họa hại của họ. Qua đó có thể thấy rằng, đất rộng không phải
là sách lược an toàn lâu dài, dân lao khổ mới là căn nguyên nảy sinh
họa loạn. Mong bệ hạ bố thí ân trạch nhân nghĩa, thương xót, cứu tế
người nghèo khó mệt mỏi, giảm lao dịch, tăng ơn mưa móc.
Thần thiếp lại nghe nói cái gốc của việc trị nước quý ở chỗ vô vi
nhi trị (không làm mà trị). Thần thiếp trộm cho rằng việc xây dựng
không thể đồng thời tiến hành. Hoàng cung phía bắc vừa xây xong,
