hủy hoại không thể thành công”. Cho nên vứt bỏ tứ chi, chỉ dùng trái
tim để cả nước được thịnh trị không phải là điều thần từng nghe thấy.
Vua tôi ý hợp tâm đầu xưa nay là điều hiếm có. Làm cho đá thuận
theo nước là chuyện nghìn năm mới có một lần, làm cho nước thuận
theo đá thì không khi nào không có. Những triều đại mà biết khởi
xướng đạo nghĩa công bằng nhất, cho thấy nhân tài trong thiên hạ đều
có thể sử dụng, nên trong thì dốc hết sức mạnh của tủy cốt, bên ngoài
trổ hết năng lực của tứ chi, hài hòa như muối và mơ trong cang, đoàn
kết chặt chẽ như vàng đá thì không phải dựa vào quan cao lộc hậu ban
cho bề tôi, mà dựa vào đối xử với nhau bằng lễ. Ngày xưa Chu Văn
Vương tuần du ở đất Phụng Hoàng, bít tất bị rách, ông nhìn tả hữu
không có ai có thể sai khiến, bèn tự khâu bít tất lại. Lẽ nào người ở
thời Chu Văn Vương toàn là người tài đức, còn những người ở triều
đại thánh minh ngày nay chỉ là những người thiếu hiền lương hay sao?
Chỉ là hiểu và không hiểu, đối xử trọng hậu và không trọng hậu mà
thôi. Y Doãn là gia nô của họ Hữu Sằn, Hàn Tín là bề tôi lưu vong của
Hạng Vũ. Thương Thang hết lòng đối xử tốt với Y Doãn, thực hiện
được đế nghiệp ở Nam Sào, Hán Cao Tổ Lưu Bang lên đàn bái Hàn
Tín làm đại tướng, đánh bại Hạng Vũ ở Cai Hạ mà dựng nên đế
nghiệp. Nếu Hạ Kiệt không rũ bỏ Y Doãn, Hạng Vũ gia ân cho Hàn
Tín thì làm sao biến thành kẻ mất nước vong thân? Ngoài ra, Vi Tử là
thứ huynh của Thương Trụ, được Chu Võ Vương phong đất ở đất
Tống; Cơ Tử là tôi hiền của Thương Trụ, nhưng lại kể “Hồng phạm”
cho Chu Võ Vương, Khổng Tử khen họ là người nhân, không ai nói
họ không đúng. Sách “Lễ ký” nói: “Lỗ Mục công hỏi Tử Tư: “Bề tôi
bị lưu đày trở về để tang cho vua cũ, xưa nay có không?”. Tử Tư đáp:
“Vua có đức hạnh ngày xưa sử dụng người theo lễ tiết, cách chức
người cũng theo lễ tiết. Bởi vậy có lễ nghi bề tôi bị lưu đày trở về để
tang vua cũ. Vua ngày nay khi dùng người thì giống như ôm người đó
trên đầu gối, khi biếm chức người thì lại như đạp người ta xuống vực
sâu. Những người bị biếm chức không làm chủ mưu đánh lại nước
