hứng. Viên cơ trưởng thì cáu bản vì phải bỏ lại con tàu; Ender và Graff thì
lại cảm thấy như thể tù nhân vừa được phóng thích. Trong lúc ngồi trên con
tàu chở họ xuống bề mặt Eros, họ giải trí bằng cách nói nhái lại những câu
nói trong mấy băng hình mà viên cơ trưởng vẫn hay xem đi xem lại, rồi
cười như hai tên điên. Cơ trưởng càng thêm cáu kỉnh, rút vào phòng giả vờ
ngủ. Và rồi, gần như chẳng vì lý do gì, Ender hỏi Graff một câu cuối cùng.
“Tại sao chúng ta lại đánh nhau với bọn người bọ?”
“Tôi nghe đủ thứ lý do rồi,” Graff bảo. “Bởi vì chúng đã sinh sôi nảy nở
quá sức chịu đựng của hành tinh nhà và bị buộc phải đi chiếm cứ những
hành tinh khác. Bởi vì chúng không thể chịu nổi cái suy nghĩ trong vũ trụ
này vẫn còn một giống loài văn minh ngoài chúng ra. Bởi vì chúng không
nghĩ rằng chúng ta là một giống loài văn minh. Bởi vì chúng có một thứ tôn
giáo quỷ quái nào đó. Bởi vì chúng theo dõi những đoạn băng mà ngày
trước chúng ta hay chiếu và quyết định rằng một giống loài bạo lực như vậy
thì nên chết hết đi. Thứ gì cũng có.”
“Còn ông thì nghĩ gì?”
“Tôi nghĩ gì không quan trọng.”
“Tôi vẫn cứ muốn biết.”
“Chúng có thể giao tiếp trực tiếp với nhau, Ender ạ, trực tiếp từ tâm trí
này sang tâm trí kia. Thứ gì một con nghĩ, con khác cũng có thể nghĩ như
vậy; thứ gì một con nhớ, con khác cũng có thể chia sẻ. Chúng cần gì phải
phát triển ngôn nhữ cơ chứ? Chúng cần gì phải học đọc hay viết? Làm sao
chúng biết được đọc với viết là như thế nào? Hay là các loại tín hiệu? Hay
là chữ số? Hay bất cứ thứ gì khác mà chúng ta dùng để giao tiếp? Đây
không chỉ đơn giản là vấn đề thông dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ
khác. Chúng chẳng có thứ ngôn ngữ nào cả. Chúng ta cứ việc dùng tất cả
những cách chúng ta có thể nghĩ ra để giao tiếp với chúng, nhưng chúng lại
