TRÒ CHUYỆN VỚI TRỊNH XUÂN THUẬN - Trang 5

một lần nữa cảm thấy sự run rẩy chạy dọc sống lưng khi nghĩ rằng các hạt
ánh sáng đang bị thu vào kính thiên văn đã bắt đầu cuộc hành trình từ
hàng tỷ năm trước trong khi các nguyên tử cấu tạo nên cơ thể tôi ngày nay
vẫn đang còn ở trung tâm một ngôi sao nào đó...”
Tôi rất tiếc, trong khuôn khổ một lời giới thiệu, không thể trích dài hơn
nữa.
“Cái sự run rẩy chạy dọc sống lưng” ấy là một mẫn cảm thơ không thể lẫn
được!
Đã từ nhiều thế kỷ trước, người ta thường có một định kiến hết sức nông
nổi cho rằng khoa học và thơ ca (hay nghệ thuật nói chung) là một ngôn
ngữ hoàn toàn khác biệt. Một bên đòi hỏi những phương trình chính xác
nhưng khô khan, một bên mở cửa cho óc tưởng tưởng bay bổng nhưng
mung lung vô địch. Thật là một định kiến tai hại. Các nhà khoa học nòi
chưa từng bao giờ đối lập khoa học với mỹ học.
“Các nhà vật lý vĩ đại như Einstein và Dirac đều rất nhạy cảm với vẻ đẹp
trong lý thuyết của họ. Họ để cho mỹ học dẫn dắt trực giác và sự lựa chọn
của mình. Dirac thậm chí còn nói rằng nếu một thí nghiệm trái với một lý
thuyết đẹp thì cái sai là thực nghiệm chứ không phải là lý thuyết”.
Việc tiến bộ của khoa học phần lớn dựa trên việc đề xuất ra những giả
thuyết mới, một nhà khoa học thiếu tưởng tượng làm sao có khả năng đề
xuất ra những giả thuyết khá “rồ dại”, chữ của Niels Bohr, có cơ may thay
đổi cả một cách nhìn cố hữu về hiện thực. Trong cuộc trò chuyện với
Jacques Vauthier, Trịnh Xuân Thuận đã tránh được thiên hướng sa đà vào
những chi tiết sinh hoạt vụn vặt có tính giai thoại như thói thường của
không ít bài trả lời phỏng vấn.
Tác giả đã trình bày một bức tranh hoành tráng về sự phát triển của thiên
văn học từ buổi sơ khai đến những lý thuyết hiện đại về vụ nổ lớn, về sự
giãn nở của Vũ trụ và những tri thức cơ bản của ngành vật lý thiên văn một
cách sâu sắc và tương đối dễ hiểu. Một độc giả trung bình có thể yên tâm đi
vào thế giới bao la của các thiên hà với một người hướng dẫn sành sỏi có
một hiểu biết uyên thâm đồng thời với sự nhạy cảm của một tâm hồn nghệ
sĩ. Thật khó có thể tưởng tượng một “tua” du lịch nào bổ ích và hấp dẫn