TRÒ CHUYỆN VỚI TRỊNH XUÂN THUẬN - Trang 74

Không chỉ bị biến dạng dưới tác dụng của trường hấp dẫn, không gian còn
có thể co giãn tùy theo vận tốc mà bạn di chuyển. Ví dụ, nếu trên Trái Đất
bạn quan sát một con tàu không gian bay với vận tốc đạt tới 89% vận tốc
ánh sáng, thì đối với bạn con tàu dường như co lại chỉ còn một nửa.
Khi không gian bị biến dạng, thời gian cũng không giữ nguyên như trước.
Nó cũng giãn ra hoặc co lại hài hòa với sự biến dạng của không gian. Thời
gian và không gian thực sự tạo thành một cặp thống nhất mà chuyển động
của chúng luôn bổ sung cho nhau. Khi không gian co lại, thì thời gian lại
giãn ra, tức là nó trôi chậm hơn: ai đó trên con tàu không gian phóng với
vận tốc bằng 89% vận tốc ánh sáng sẽ già đi chậm hơn hai lần so với người
trên Trái Đất. Trái tim anh ta đập ít hơn và tóc sẽ bạc ít hơn. Điều này hệt
như là không gian đã được chuyển hóa thành thời gian. Không gian co lại
được biến thành thời gian làm cho thời gian giãn ra và trôi chậm hơn. Sự
chuyển đổi giữa không gian và thời gian được thực hiện thông qua vận tốc
ánh sáng, một giây thời gian tương đương với 300.000km không gian. Vậy
là thời gian và không gian không còn cách biệt như trong Vũ trụ của
Newton nữa mà nó liên hệ khăng khít với nhau. Từ nay chúng ta sống trong
một Vũ trụ bốn chiều: ba chiều không gian và một chiều thời gian.
Ông nhìn nhận như thế nào về không gian Vũ trụ so với không gian hàng
ngày quen thuộc của chúng ta? Ông có xem rằng chúng có cùng bản chất
hay là có bản chất khác nhau? Như ông đã nói, thời gian riêng của cá nhân
chúng ta không phải là thời gian của các ngôi sao, cũng không phải là thời
gian của các hạt sơ cấp, vậy quan niệm về không gian của ông có thay đổi
từ thời điểm ông bắt đầu nghiên cứu vật lý thiên văn?
Quan niệm của tôi về không gian (và thời gian) đã thay đổi khi tôi bắt đầu
nghiên cứu thuyết tương đối rộng của Einstein. Bản chất của thời gian và
không gian được mô tả trong thuyết tương đối là có tính phổ biến. Không
gian của Vũ trụ, của các sao và của các thiên hà đều có cùng bản chất như
không gian trên Trái Đất, trong căn phòng chúng ta đang ngồi đây. Đã xa
rồi không gian theo Aristote, với không gian Trái Đất và Mặt Trăng trong
đó các vật đều chuyển động thẳng, từ trên xuống dưới hoặc từ dưới lên
trên, còn không gian của các hành tinh khác, của Mặt Trời và của các sao