TRÒ CHUYỆN VỚI TRỊNH XUÂN THUẬN - Trang 72

Trời khi phát ánh sáng nóng vào không gian giá lạnh giữa các vì sao lại đã
tạo ra sự hỗn loạn. Sự hỗn loạn này là lớn hơn sự trật tự cần thiết cho việc
xuất hiện của sự sống và ý thức, sao cho tổng kết lại sự hỗn loạn vẫn là
tăng.
Có một chiều thứ ba của thời gian do sự giãn nở của Vũ trụ mang đến cho
chúng ta. Đó là thời gian Vũ trụ. Hướng của thời gian này được xác định
bởi thực tế là Vũ trụ đi từ nhỏ hơn tới lớn hơn, các thiên hà ngày càng chạy
ra xa nhau. Mối liên hệ giữa thời gian vũ trụ, thời gian tâm lý và thời gian
nhiệt động không phải là đã được hiểu rõ ngọn ngành. Nhiều câu hỏi vẫn
còn được đặt ra. Chúng ta hiện vẫn chưa biết liệu Vũ trụ có giãn nở vĩnh
viễn hay không. Giả sử rằng có đủ vật chất để làm đảo ngược hướng
chuyển động giãn nở của Vũ trụ. Các thiên hà thay vì chạy ra xa nhau lại
tiến đến gần nhau. Thử hỏi lúc đó thời gian Vũ trụ có đảo chiều hay không?
Và cả thời gian nhiệt động nữa? Liệu đống đất đá lổn nhổn có tự biến thành
một nhà thời tráng lệ hay không? Rồi thời gian tâm lý nữa? Liệu bộ não của
chúng ta có trí nhớ về tương lai thay vì về quá khứ hay không? Và nếu tất
cả các quá trình trong não đều đảo ngược, thì các cư dân sống trong Vũ trụ
đang co lại có còn cảm thấy Vũ trụ đang giãn nở không? Hiện nay, tất cả
những câu hỏi đó vẫn còn chưa có câu trả lời.
Cho tới đây, tôi đã nói với ông về ba loại thời gian đều trôi theo một hướng
và có chiều như nhau: thời gian tâm lý chi phối bộ não của chúng ta, thời
gian nhiệt động chi phối thế giới vĩ mô và thời gian vũ trụ chi phối Vũ trụ...
Bây giờ tôi sẽ mô tả cho ông một thời gian nữa - thời gian vật lý - chi phối
thế giới của của các hạt tạo nên vật chất, ở thang vi mô thời gian không còn
là một chiều nữa. Hai proton đi tới gặp nhau, sau khi va chạm chúng sẽ bay
ra xa nhau. Nếu bây giờ ta quay ngược cuốn phim ghi lại các sự kiện trên,
thì bạn sẽ thấy chính xác trình tự đó. Các định luật vật lý ở mức nội nguyên
tử không mang trong chúng mũi tên thời gian, các tình huống ở đây là hoàn
toàn thuận nghịch. Tôi cũng cần phải nhắc tới một ngoại lệ nhỏ có liên
quan với sự phân rã của một hạt tên là kaon. Sự phân rã này là bất thuận
nghịch chỉ trong chưa đầy 1% các trường hợp và điều này xác định một
mũi tên thời gian “nhỏ”. Nhưng ngoại lệ này là không mấy quan trọng vì