TRÒ CHUYỆN VỚI TRỊNH XUÂN THUẬN - Trang 70

Đúng là nghiên cứu cái vô cùng lớn khiến cho chúng ta chóng mặt. Nó làm
cho trực giác và lẽ phải thông thường của chúng ta thật khốn khổ. Ngay cả
một nhà thiên văn như tôi suốt ngày vật lộn với những con số lớn mà cũng
còn khó “cảm nhận” chúng một cách trực giác nữa là. Nhưng điều đó
không hề cản trở việc tiếp nhận chúng bằng trí tuệ.
Vì ông đã ăn sâu bắt rễ vào hiện thực, ông nhìn thời gian với tư cách một
nhà vật lý thiên văn hay với tư cách là một con người?
Thời gian là một khái niệm rất sâu sắc và còn lâu mới có thể làm sáng tỏ
được những bí mật của nó. Có nhiều loại thời gian. Với tư cách là con
người tôi cảm nhận được thời gian tâm lý. Chúng ta cảm nhận thời gian này
như nước của dòng sông đang chảy, nó xa dần những con sóng của quá khứ
và tiến dần tới những ngọn sóng của tương lai, người mang lại hy vọng và
hứa hẹn còn đang tới. Quá khứ đã qua không thể còn thay đổi được nữa,
trong khi tương lai còn có thể tạo dựng bằng những hành động của chúng
ta. Tất cả chúng ta đều cảm thấy sự trôi qua của thời gian, đó là chuyển
động của nó đối với ý thức bất động của chúng ta. Tuy nhiên, nói về thời
gian chuyển động là không có ý nghĩa đối với nhà vật lý hoặc vật lý thiên
văn. Nếu thời gian là chuyển động thì vận tốc của nó bằng bao nhiêu? Một
câu hỏi hiển nhiên là vô lý. Mặt khác, lý thuyết của Einstein đã làm nổ tung
những khái niệm cổ điển về quá khứ và tương lai. Einstein đã làm sụp đổ
tan tành tính phổ quát của thời gian. Ông dạy chúng ta rằng quá khứ của
một người có thể là hiện tại của một người khác hoặc còn là tương lai của
người thứ ba.
Đối với nhà vật lý, không có sự khác biệt giữa quá khứ, hiện tại và tương
lai: mọi thời điểm đều bình đẳng với nhau. Thời gian vật lý không cần phải
chuyển động. Nó không trôi, mà chỉ đứng đó bất động như một đường
thẳng kéo dài đến vô tận ở cả hai hướng.
Vậy tại sao lại có sự phân biệt như thế giữa hai thời gian? Có lẽ bởi vì vật
lý còn chưa biết cách mô tả các quá trình trí óc và tâm lý. Có một mắt xích
còn thiếu. Bí mật của thời gian sẽ chưa thể bị khám phá chừng nào chúng
ra còn chưa hiểu được chúng ta cảm, chúng ta nghĩ và sáng tạo như thế nào.
Xin ông hãy nói về mũi tên thời gian.