Từ
nirvana là một từ phủ định. Nó có nghĩa đen là thổi tắt nến.
Phật Thích Ca Mâu Ni sử dụng từ này cho trạng thái tâm thức tối thượng.
Hẳn ngài có thể chọn một từ khẳng định khác, và ở Ấn Độ, có nhiều từ
khẳng định cho nghĩa này.
Moksha có nghĩa là tự do, giải phóng.
Kaivalya có nghĩa là đơn độc, một mình. Brahmanubava có nghĩa là
trải nghiệm sự tối thượng. Nhưng Đức Phật đã chọn một từ lạ, từ chưa
bao giờ được sử dụng trong bối cảnh tâm linh:
thổi tắt nến. Làm sao bạn
có thể liên hệ nó với một trải nghiệm tâm linh?
Đức Phật nói rằng cái tôi của bạn không khác gì ngọn lửa, nó đang bùng
cháy qua những khát khao của bạn. Khi mọi khát khao biến mất, ngọn nến
cũng biến mất. Giờ ngọn lửa đó không thể tồn tại được nữa; ngọn lửa cũng
biến mất, biến mất vào vũ trụ bao la, không để lại dấu vết nào; bạn không
thể tìm thấy nó được nữa. Nó ở đó nhưng đã ra đi mãi mãi, rời khỏi mọi
nhân dạng, mọi giới hạn.
Cho nên, Đức Phật chọn từ
nirvana thay cho sự nhận thấy, bởi vì việc
nhận thấy vẫn cho bạn một chút tự cao tự đại, rằng bạn là người được công
nhận, rằng bạn là một cá thể tự do, rằng bạn được giác ngộ, rằng bạn được
soi chiếu, rằng bạn đã tìm thấy nó. Nhưng bạn vẫn là chính bạn.
Đức Phật nói rằng “bạn” sẽ biến mất, vậy ai sẽ tìm thấy nó? Bạn tan biến,
bạn chỉ là tổ hợp của nhiều yếu tố, giờ đây mỗi yếu tố tìm về nguồn cội của
mình. Nhân dạng cá nhân không còn nữa. Đúng vậy, bạn sẽ tồn tại như vũ
trụ...
Cho nên, Đức Phật tránh dùng bất kỳ từ khẳng định nào, bởi vì hiểu được
xu hướng của loài người, bởi vì mỗi từ khẳng định có thể cho bạn cảm giác
về cái tôi của mình. Không có từ phủ định nào có thể làm được điều đó; đó
là lý do vì sao nó vẫn thuần khiết. Bạn không thể gây ô nhiễm cho thứ
không tồn tại. Và con người rất e sợ dùng từ này. Với sự run rẩy thấu tận
tâm can…
nirvana. Đức Phật đã được hỏi hàng ngàn lần: “Từ nirvana
