T
KỶ LUẬT CỦA NHẬN THỨC
rước khi trở thành tài phiệt dầu mỏ, John D. Rockefeller là một kế toán và nhà
đầu tư đầy hoài bão tại một công ty tài chính nhỏ ở Cleveland, Ohio. Là con
trai của một kẻ nghiện rượu và đã từ bỏ gia đình, chàng Rockefeller trẻ tuổi
nhận công việc đầu tiên của mình vào năm 1855 ở tuổi 16 (ngày mà ông gọi là “Ngày
công việc” trong suốt đời mình). Mức lương ông nhận được là 50 xu/ngày.
Thế rồi khủng hoảng xảy ra. Năm 1857, một cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm
trọng bắt nguồn từ bang Ohio đã gây ảnh hưởng nặng nề đến Cleveland. Vì kinh
doanh thất bại và giá lúa mì sụt giảm khắp cả nước, việc mở rộng về phía Tây bị đình
lại. Hậu quả là một cuộc suy thoái kéo dài vài năm.
Rockefeller đã có thể sợ hãi. Đó là một cuộc khủng hoảng thị trường lớn nhất trong
lịch sử và đã làm ông điêu đứng khi vừa mới tạm ổn định. Ông đã có thể bỏ cuộc như
cha mình. Ông đã có thể từ bỏ ngành tài chính và theo đuổi một nghề nghiệp ít rủi ro
hơn. Nhưng ngay cả khi còn non trẻ, Rockefeller đã có sự điềm tĩnh đáng nể trước áp
lực.
Thay vì than vãn về biến động của nền kinh tế, Rockefeller hăm hở quan sát sự kiện
chấn động này. Ông chọn cách nhìn nhận nó như là một cơ hội để học hỏi thử thách
của thị trường. Ông lặng lẽ để dành tiền và tìm hiểu xem người khác đã làm sai điều
gì. Ông thấy sự yếu kém của nền kinh tế mà nhiều người coi là đương nhiên và điều
đó đã khiến họ đối phó với thay đổi một cách bị động như thế nào.
Ông đã chắt lọc một bài học cho riêng mình và giữ nó mãi mãi: Thị trường vốn rất
khó dự đoán và khốc liệt – chỉ những bộ óc đầy lý trí và kỷ luật mới có cơ hội được
hưởng lợi từ nó. Ông nhận thấy sự đầu cơ sẽ dẫn đến thảm họa và ông phải luôn lờ đi
“đám đông điên khùng” và sức ảnh hưởng của nó.
Rockefeller lập tức áp dụng những ý tưởng này vào thực tế. Ở tuổi 25, một nhóm các
nhà đầu tư đồng ý bỏ vốn 500.000 đô la nếu ông có thể tìm được các giếng dầu thích
hợp để đầu tư. Biết ơn vì cơ hội này, Rockefeller mày mò những mỏ dầu lân cận. Vài
ngày sau, ông khiến các nhà đầu tư sửng sốt khi tay không trở về Cleverland, không
tiêu một đồng nào từ quỹ. Cơ hội có vẻ không thích hợp với ông vào thời điểm đó,
bất chấp việc thị trường đang phấn khích như thế nào. Vì thế ông trả lại tiền và tránh
