làm cho hai người cảm thấy thanh thản, bởi đã giải thoát cho Lệ Lợi. Tuy
hai người không có gì được gọi là may mắn, nhưng là những người thoả
hiệp, biết thế nào là thích ứng với hoàn cảnh, không như Lệ Lợi phải giằng
xé suốt đời, không thể hài hoà với bất cứ điều gì, độc hành cho đến cuối
đời. Cả hai đều cúng Lệ Lợi, đều không cho nhau biết, nhưng không hẹn, cả
hai cùng đi tảo mộ Lệ Lợi vào tiết Thanh minh năm sau đó. Một mình Trình
đến khu để bình tro hài cốt Long Hoa quét dọn, và đêm khuya vắng vẻ, Kỳ
Dao đốt cho Lệ Lợi một xếp vàng. Tuy Kỳ Dao không tin, Lệ Lợi cũng
không tin, nhưng đó là điều an ủi duy nhất, nếu không thì biết làm gì hơn?
Trong lễ truy điệu, bà mẹ chồng khóc thảm thiết, tưởng chừng lấn át cả lời
điếu của lãnh đạo nhà máy. Tiếng khóc của bà được mọi người ứng hoạ,
tiếng khóc thảm thương của người đàn bà nhà quê làm cho buổi lễ truy điệu
đầy không khí bi thương chân thành.
16. “Mà đây Hoàng hạc riêng lầu còn trơ” [2]
[2] Một câu trong bài thơ Lầu Hoàng hạc của Thôi Hiệu (704 - 754), bản
dịch của Tản Đà - ND
Trình là một trong những người tự tử sớm nhất hồi mùa hè năm 1966. Mùa
hè năm ấy, hồi tưởng những ngày và đêm của năm 1965, là những ngày vui
cuồng nhiệt, là triệu chứng vui quá hoá buồn. Nhưng đó là tâm tư của tầng
lớp tiểu thị dân không biết gì. Những nhân vật lớn hơn một chút đều nhìn
thấy trước, chuẩn bị ít nhiều về tâm lý. Bởi thế, múa hát trong năm 1965 là
múa hát của lớp thị dân không hề hay biết những tin tức nguy hiểm. Với họ,
đòn đánh mạnh trong mùa hè đó là từ trên trời rơi xuống. Kỳ lạ là, màu hoa
trúc đào trong hẻm vẫn tươi thắm. Hoa chi tử, hoa ngọc lan, hoa cơm nguội,
hoa phượng tiên, hoa hồng... vẫn nở ở mọi nơi mọi chốn, hương thơm lan
toả bốn phương. Chỉ có đàn bồ câu chốc chốc hoảng hốt bay lên trên trời
cao, lượn vòng, cuối cùng quay về nghỉ chân trên mái nhà, rồi lại kinh
hoàng bay lên. Đôi cánh của chúng như sắp gãy, mắt chúng rỉ máu, chúng
