Nhưng tôi cần phải giới thiệu ngay cha tôi với các ngài, vì xin nói thực
chính người mới là vai chính trong câu chuyện này. Cha tôi là một người lỗi
lạc về nhiều phương diện: một nghệ sĩ hiếm có, một trong những con người
kiệt xuất chỉ có nước Nga mới có thể sản sinh ra được, một hoạ sĩ tự học,
một người, chỉ tự đáy tâm hồn mình, chẳng học trường nào, chẳng có thầy
nào dạy, đã biết tìm thấy những quy tắc và những luật lệ, chỉ say sưa với
khát vọng nâng cao tài nghệ của mình và đi theo con đường chỉ do tâm hồn
mình vạch ra, vì những lý do gì, có lẽ chính bản thân người cũng không biết
rõ: một trong những tài năng kiệt xuất tự nhiên mà những người đương thời
gọi một cách miệt thị là “dốt nát”, những tài năng mà lời nhạo báng cũng
như những thất bại ê chề không những không hề làm nguội lạnh, mà còn tôi
luyện thêm cho nó nhiệt tình và sức mạnh mới, vì trong tâm hồn, họ đã vượt
rất xa những tác phẩm đã khiến người ta gắn cho họ hai chữ “dốt nát”. Cái
bản năng cao thượng bên trong đã cho cha tôi linh cảm thấy trước là trong
mỗi sự vật đều có tư tưởng: ông đã tự mình thấu hiểu được ý nghĩa chân
chính của danh từ “hội hoạ lịch sử”; ông đã thấu hiểu được tại sao chỉ một
cái đầu nhỏ, một bức chân dung bình thường do Raphael, Leonardo da
Vinci, Titian, Correge vẽ, lại có thể coi như một tác phẩm hội hoạ lịch sử, và
tại sao một bức tranh to tướng có nội dung lịch sử có thể chỉ là một tableau
de genre
, bất chấp mọi tham vọng về tranh lịch sử của tác giả. Một trái tim
giàu tình cảm với một lòng tin kiên định đã hướng cha tôi chọn những đề tài
thiêng liêng, bậc thang cao nhất, bậc thang cuối cùng của điều chí cao hoàn
mỹ. Cha tôi không có tính hiếu danh cũng như tính hay cáu gắt, vốn là
những nét cố hữu trong tính cách của nhiều hoạ sĩ. Một con người cương
nghị, trung trực, thẳng thắn, thậm chí còn lỗ mãng nữa, một con người che
dưới cái vỏ bề ngoài khá xù xì một chút tự hào trong tâm hồn và xét người
khác vừa khoan dung, vừa nghiêm khắc. “Mặc họ, – cha tôi thường nói, – tôi
làm việc có phải vì họ đâu. Tranh tôi vẽ không phải để treo trong phòng
khách, mà để treo trong nhà thờ. Ai hiểu tôi sẽ cảm ơn tôi, người không hiểu
cũng không vì thế mà bớt cầu nguyện. Ai lại đi trách người ham ăn chơi là
không hiểu hội hoạ? Bù vào đấy, họ đã thạo đánh bài, đã biết đâu là rượu
ngon, ngựa tốt. Ví phỏng họ lại nhúng tay vào việc này việc nọ, rồi bắt đầu
