— Con không biết rồi sẽ ra sao; ông ta bảo: nếu không nghe thì cứ việc
xéo đi nơi khác; họ định ngày mai sẽ cùng cả hai người trở lại.
— Cho họ trở lại – Chartkov nói với giọng dửng dưng, buồn buồn.
Tâm trạng anh lúc này cực kỳ chán ngán.
Chartkov là một họa sĩ trẻ tuổi có tài và đầy hứa hẹn: có những lúc,
thoáng qua, nét bút của anh chứng tỏ một khiếu quan sát nhạy bén, một cái
nhìn sắc sảo, một mối hăm hở nhanh chóng vươn đến gần thiên nhiên. Giáo
sư dạy anh đã nhiều lần nói: “Anh coi chừng, anh bạn; anh có tài, nhưng nếu
anh làm hỏng nó đi thì thật là tai hại. Anh thiếu kiên nhẫn. Hễ có cái hấp dẫn
anh, hễ anh thích cái gì, là anh chỉ biết có lao vào nó, ngoài ra không thiết
nhìn đến một cái gì khác; những lúc ấy, tất cả đối với anh chỉ là cát bụi,
không có gì đáng kể. Phải coi chừng, không có anh sẽ trở thành một họa sĩ
chạy theo thời thượng đấy. Có thể nói ngay từ bây giờ màu sắc anh dùng đã
quá sặc sỡ đến xấc lược. Nét họa của anh thiếu chặt chẽ, đôi khi rất non
kém, đường nét không rõ; anh đã bắt đầu chạy theo lối chơi ánh sáng thời
thượng, tìm cách gây ấn tượng rẻ tiền; hãy cẩn thận không có anh sẽ rơi vào
lối vẽ của trường phái Anh đấy. Coi chừng! Cuộc sống phồn hoa đã hấp dẫn
anh, đã có lúc anh quấn chiếc khăn quàng đẹp, đội chiếc mũ bảnh bao. Dễ bị
cám dỗ lắm đấy, người ta có thể hạ mình xuống để vẽ những bức tranh nho
nhỏ theo thời thượng, những bức chân dung nho nhỏ đắt tiền. Nhưng tất cả
những thứ đó chỉ làm hư hỏng tài năng đi thôi chứ không sao giúp nó phát
triển được. Anh phải kiên nhẫn. Phải suy nghĩ trước mỗi tác phẩm, bỏ những
cái lòe loẹt đi. Mặc cho kẻ khác kiếm nhiều tiền. Cái gì là của anh, của riêng
anh, anh sẽ không bao giờ mất.
Lời giáo sư nói cũng có phần đúng. Quả nhiên họa sĩ của chúng ta đôi
khi cũng có ý muốn sổ lồng một chuyến, phô trương một chút, tóm lại, thỉnh
thoảng nhớ lại là mình vẫn còn trẻ. Tuy thế đến nay anh vẫn thường tự chủ
được. Đôi khi cầm cây bút vẽ trong tay, anh có thể quên hết, chỉ mài miệt
với công việc và khi phải bỏ bút xuống, anh cảm thấy như phải bỏ dở một
giấc mộng đẹp. Phong cách của anh phát triển rõ trông thấy. Tuy chưa hiểu
hết được cái sâu xa của Raphael, nhưng anh đã say mê với nét bút linh hoạt
