và phóng khoáng của Guido, đã dừng lại trước những bức chân dung của
Titian, đã hân hoan thán phục những nhà danh họa xứ Flandre. Tuy còn chưa
thấy được đầy đủ cái ánh sáng rạng rỡ ở hình ảnh đã mờ của những bức họa
cổ, nhưng anh cũng đã đoán thấy được ít nhiều một cái gì trong những kiệt
tác đó, mặc dầu trong thâm tâm, anh vẫn chưa đồng ý với giáo sư về điểm
coi các bậc danh họa thời xưa là tuyệt đỉnh, không tài nào vươn lên sánh kịp
được nữa; thậm chí, anh còn cho rằng ở một số khía cạnh nào đó thế kỷ thứ
mười chín còn trội hơn họ là đằng khác, bây giờ việc mô phỏng thiên nhiên
sinh động hơn, tự do hơn; tóm lại, ý nghĩ của anh cũng là ý nghĩ chung của
lớp thanh niên bắt đầu thấu hiểu được ít nhiều, có ý thức và lấy làm tự hào
về điều đó.
Đôi lúc anh thấy bực mình vì thấy một họa sĩ nước ngoài, Pháp hay
Đức gì đấy, thậm chí lắm khi cũng chẳng phải là một họa sĩ tài ba gì mà chỉ
bằng một thủ thật nào đó, một nét bút hoạt bát và những màu sắc sặc sỡ, đã
làm cho dư luận xôn xao, và trong khoảnh khắc đã vơ được một món tiền
lớn. Điều đó, Chartkov nghĩ đến không phải vào những lúc anh mải làm việc
đến quên ăn, quên uống, quên cả cái thế giới bên ngoài, mà vào những lúc
túng bấn, không có tiền mua bút vẽ, mua thuốc màu, những lúc lão chủ nhà,
dai như đỉa, một ngày hàng chục lần đến nằng nặc đòi tiền nhà. Những lúc
ấy, trong trí tưởng tượng đói khát của Chartkov lại hiện ra cuộc sống đáng
thèm thuồng của một họa sĩ giàu có; những lúc đó, trong óc anh thoáng qua
cái ý nghĩ vẫn thường thấy nảy ra trong óc bất cứ người Nga nào là bỏ mặc
hết, lao vào chơi bời để dìm sâu nỗi buồn phiền, bực tức, bất chấp cả thiên
hạ. Chính giờ đây, tâm trạng anh là như vậy.
— Ừ! Hãy kiên nhẫn! Hãy kiên nhẫn! – anh làu bàu vẻ bực bội – kiên
nhẫn cũng có giới hạn của nó. Hãy kiên nhẫn! Thế nhưng ngày mai ta lấy
tiền đâu ra mà ăn. Có ai cho ta vay đâu. Đem tranh đi bán ư? Tất cả chỗ này
chưa chắc đã bán được nổi hai hào. Thế mà những bức này đều có ích cho
mình; mình biết lắm: bắt tay vào vẽ mỗi bức là ta có nhằm một mục đích rõ
rệt, mỗi bức đều dạy cho ta thêm một cái gì. Nhưng như thế để làm gì? Toàn
là nghiên cứu, vẽ thử, rồi cứ nghiên cứu, vẽ thử mãi suốt đời sao? Vả lại rồi
