mở hàng cho ông hôm nay, ông là người khách hàng đầu tiên đấy. – Nói
đoạn, lão chủ khoát tay một cái như muốn nói: “Coi như mất không bức
tranh!”
Thế là Chartkov đã mua một bức chân dung cũ một cách thật bất ngờ;
anh nghĩ bụng: “Mình đi rước cái của này về làm gì?” – Nhưng thôi, cứ phải
là trả tiền. Anh móc túi lấy đồng hào đôi đưa cho lão chủ, cắp tranh vào
nách mang đi. Dọc đường, anh nhớ ra đồng hào đôi nọ là số tiền cuối cùng
của anh. Anh thấy buồn, rồi dần dần thấy tức mình, thấy lòng trống trải và
dửng dưng.
“Mẹ cha cái kiếp sống khốn nạn này!” – anh nói với cái khí tiết của một
người Nga khi làm ăn gặp vận đen.
Và anh tiếp tục rảo cẳng bước, gần như cái máy, lòng hoàn toàn dửng
dưng với mọi sự. Ánh đỏ rực của tà dương còn tỏa khắp lưng trời; những
ngôi nhà hướng về phía tây hãy còn tắm trong ánh sáng ấm nóng ấy; nhưng
ánh trăng lạnh lẽo, màu xanh lơ đã đỏ dần lên. Bóng các ngôi nhà, bóng
chân khách qua đường đổ dài trên mặt đất như những chiếc đuôi áo phụ nữ,
gần như trong suốt, nhẹ thênh thênh. Họa sĩ đã bắt đầu ngước mắt lên ngắm
nền trời đang sáng lên trong một thứ sáng mỏng manh, trong suốt, hư ảo.
Chartkov thốt lên: “Màu sắc mới nhẹ nhàng làm sao!” và hầu như cùng một
lúc, anh lại lẩm bẩm: “Bực thật, mẹ kiếp!” Xốc lại bức tranh cứ chực tuột ra
khỏi nách, anh rảo bước.
Về đến nhà, ở phố Thứ Mười Lăm trên đảo Vasilievsky, người anh mỏi
dừ, mồ hôi nhễ nhại. Anh khó nhọc leo cái cầu thang nhầy nhụa nước rửa
bát lẫn những cứt chó, cứt mèo, miệng thở hổn hển. Anh gõ cửa, nhưng
chẳng ai thưa: thằng nhỏ lại đi đâu vắng. Anh đứng tựa lưng vào cửa sổ,
định chịu khó đợi, thì đằng sau có tiếng chân của một chú bé vận sơ mi
xanh: đây, thằng nhỏ, người mẫu, người nghiền thuốc vẽ của anh, người lau
sàn nhà anh để rồi ngay sau đó lại dẫm đôi ủng vấy bẩn lên. Chú bé tên là
Nikita, thường chủ vừa đi khỏi nhà là chú ra ngay phố chơi. Trong dãy hành
lang tối om, Nikita hí hoáy mãi hồi lâu mới mở được cửa, Chartkov bước
vào phòng ngoài, gian phòng lạnh lẽo kinh khủng: nhà các họa sĩ thường
