— Thế nào ông khách, ông đã chọn được bức nào chưa?
Nhưng họa sĩ đã từ lâu đứng yên không nhúc nhích trước một bức chân
dung lồng trong một chiếc khung to; chiếc khung trước kia chắc hẳn lộng
lẫy, nhưng giờ đây chỉ còn lại những vết thếp vàng nham nhở. Đó là chân
dung một ông già nước da nâu sạm, khuôn mặt hốc hác, đôi gò má cao gồ;
nét mặt như được chớp lấy ngay lúc ông già đang nhăn nhó, toát ra một sức
mạnh không có chút gì là của “người phương Bắc”, một gương mặt khắc sâu
những nét cháy bỏng ánh nắng miền Nam. Ông già khoác bộ y phục châu Á,
rộng thùng thình. Mặc dầu bức chân dung đã bị hư hỏng và phủ đầy bụi,
nhưng khi lau sạch lớp bụi trên mặt nhân vật, Chartkov nhận ngay ra công
trình của một nghệ sỹ lỗi lạc. Bức chân dung như chưa được vẽ xong, thế mà
đã có một sức mạnh phi thường. Lạ lùng hơn cả là đôi mắt; hình như họa sĩ
đã vận dụng tất cả sức mạnh của ngòi bút và trút hết tâm lực của mình vào
đấy. Đúng là hai con mắt ấy nhìn, nó nhìn ngay từ bên trong bức chân dung
nhìn ra; sức sống kỳ dị của cặp mắt phá tan cả sự hài hòa của bức tranh. Khi
Chartkov đưa bức chân dung ra gần cửa, cái nhìn của đôi mắt lại càng mãnh
liệt hơn nữa. Nhìn đôi mắt ấy, đám đông người xem đều cảm thấy một ấn
tượng tương tự. Một người đàn bà vừa dừng chân sau lưng Chartkov, kêu
lên: “Ô kìa, đôi mắt nó nhìn tôi kìa, nó nhìn tôi kìa!” và bà ta bất giác lùi lại.
Chartkov cảm thấy trong người khó chịu lạ lùng, anh đặt bức tranh xuống
đất.
— Đây, ông lấy bức tranh này đi! – lão chủ hiệu bảo Chartkov.
— Thế bao nhiêu? – họa sĩ hỏi giả.
— Thôi, tính đắt ông làm gì, ông trả cho bảy hào rưỡi.
— Thế thì tôi chịu.
— Thế ông trả bao nhiêu?
— Hai hào – họa sĩ nói xong, chực đi.
— Ai lại trả rẻ quá thế. Hai hào thì riêng cái khung thôi cũng không
được. À, chắc ông định đến mai mới lại mua chứ gì! Thôi ông ơi, ông lại
đây! Ông trả cho thêm một hào. Thôi, thôi, ông cầm lấy, thì hai hào vậy. Bán
