khách về khuya, đâu đó trong một phố hẻm, bác đánh xe đang ngủ gà ngủ
gật, đầu lắc lư theo nhịp bước của con ngựa gầy lười nhác. Chartkov cứ
đứng thò đầu ra ngoài trời như vậy hồi lâu. Trên nền trời đã chớm thấy
những ánh hồng đầu tiên của buổi bình mình; cuối cùng buồn ngủ, anh đóng
cửa sổ lại, trở về giường, nằm duỗi dài ra và chỉ lát sau, đã ngủ thiếp đi như
chết.
Sáng hôm sau, anh dậy rất muộn; trong người thấy khó chịu quá, cái
khó chịu của một người nằm bên chiếc bếp lò hít phải nhiều hơi than, đầu
nhức như búa bổ. Trong phòng ánh sáng mờ mờ, không khí ẩm thấp rất khó
chịu lùa vào phòng, qua các khe hở trên những cánh cửa sổ có treo đầy
những tranh, những khung đã căng vải. Ủ dột, bực bội, như con gà phải
mưa, Chartkov ngồi trên chiếc đi văng thủng rách, chẳng biết làm gì, cuối
cùng, anh lại nghĩ đến giấc mơ hôm qua. Nhớ lại dần dần giấc chiêm bao
anh càng thấy nó thực một cách khó chịu quá, đến nỗi anh nghĩ bụng không
biết đây có thật chỉ là một giấc mơ, chỉ là một cơn mê sảng hay còn ẩn giấu
một cái gì khác, một câu chuyện ma quỷ gì. Anh gỡ tấm dạ phủ bức tranh ra,
nhìn kỹ bức chân dung khủng khiếp nọ dưới ánh sáng ban ngày. Cặp mắt
quả sinh động lạ thường, nhưng anh chẳng thấy nó có gì đáng khiếp sợ; tuy
nhiên, nhìn nó anh vẫn có một cảm giác rất kỳ dị, khó chịu. Anh không cảm
thấy hoàn toàn chắc chắn rằng những việc xảy ra đêm qua lại chỉ là một giấc
mộng. Hình như trong giấc mộng đó, hẳn cũng có một ít sự thực khủng
khiếp. Hình như ngay trong cái nhìn và nét mặt của lão già cũng có một cái
gì chứng tỏ rằng đêm qua lão đã ở bên cạnh anh; tay anh còn cảm giác như
đã cầm một vật gì nằng nặng, mà vừa mới đây thôi có ai giằng lấy đi. Tưởng
chừng như giá lúc ấy anh nắm chặt hơn, thì khi tỉnh dậy gói tiền sẽ còn nằm
trong tay anh.
“… Trời ơi, ước gì ta chỉ có lấy một phần số tiền ấy, chỉ một phần
thôi!” – vừa nghĩ bụng, anh vừa thở dài, và lại hình dung đến những gói tiền
vàng từ trong cái túi của lão già đổi ra với mấy chữ đầy cám dỗ: “1000
rúp”. Giấy gói mở tung, những đồng tiền vàng sáng lóe lên rồi lại lấp đi
dưới giấy gói, và anh họa sĩ ngồi thừ ra đấy, mắt đờ đẫn nhìn vào khoảng
