Trong khi ăn, mọi người đều chuyện trò rôm rả. Qua những câu chuyện này
Iegoruska hiểu ra rằng tất cả những con người nó mới quen đó, tuy có khác
nhau về tuổi tác và tính tình, song vẫn có một điểm giống nhau: bọn họ đều
là những người có một dĩ vãng rất tốt đẹp và một hiện tại rất đáng buồn; về
dĩ vãng bấy nhiêu người không trừ một ai, đều nói một cách hân hoan, còn
đối với hiện tại thì họ đều có một thái độ gần như khinh bỉ. Người Nga vốn
thích hồi tưởng, chứ không thích sống; Iegoruska chưa biết được điều đó,
cho nên cháo chưa ăn hết nó đã vững tin rằng ngồi xung quanh nồi cháo
toàn là những con người bị số phận hắt hủi và lăng nhục. Lão Pantelây kể
lại rằng hồi xưa, khi chưa có đường xe lửa, lão áp tải những đoàn xe chở
hàng đi Maxkơva và đi Nigiơni Nốpgôrốt
[57]
chẳng biết cất vào đâu cho hết nữa. Mà hồi ấy dân lái buôn mới hào phóng
làm sao, cá mới ngon làm sao, cái gì cũng rẻ quá mức! Bây giờ thì đường sá
ngắn đi, phường lái buôn đâm ra keo kiệt hơn, dân cư nghèo hơn, bánh mì
đắt hơn, cái gì cũng bấp bênh và eo hẹp quá thể. Emelian nói rằng trước kia
anh ta làm người trông ban nhạc ở tỉnh Luganxkơ, có một giọng hát rất hay
và đọc bản nhạc rất thạo, còn bây giờ thì anh đã biến thành nhà quê và chỉ
sống nhờ vào ông anh; ông ta giao ngựa cho Emelian đi chở hàng và lấy
một nửa tiền thuê. Vaxia xưa kia làm ở nhà máy diêm; Kiriukha thì làm xà
ích cho một nhà khá giả, và nổi tiếng khắp vùng là người đánh xe tam mã
giỏi nhất. Đưmốp, con nhà phú hộ, xưa kia sống rất phong lưu, chỉ lo chơi
bời và không hề biết buồn khổ là gì, nhưng vừa mới được hai mươi tuổi thì
ông bố khắc nghiệt, muốn cho hắn biết việc làm ăn và sợ hắn ở nhà được
nuông chiều quá đâm hư, bèn bắt hắn đi đánh xe thuê cho nhà người ta như
một anh độc thân làm thuê. Chỉ riêng Xtépka làm thinh, nhưng trên gương
mặt chưa bén tí râu của anh ta cũng có thể thấy rõ rằng trước kia anh ta
sướng hơn bây giờ nhiều.
Nhớ đến ông bố, Đưmốp ngừng ăn và cau mặt lại. Hắn gườm gườm nhìn
qua các bạn một lượt. Cái nhìn của hắn dừng lại ở Iegoruska.
