có thể yên tâm nghỉ ở nhà, trên thiên đường... Iegoruska thấy bầu trời dần
dần tối sẫm lại và bóng đêm buông dần xuống mặt đất, từng ngôi sao lần
lượt thắp lên trên nền trời.
Những khi ta nhìn đăm đăm lên nền trời cao lồng lộng, không hiểu sao
những ý nghĩ và tâm tư của ta cứ hòa lẫn vào một cảm giác cô đơn. Ta bắt
đầu cảm thấy mình bơ vơ một cách tuyệt vọng, và tất cả những gì mà trước
kia ta cho là gần gụi và thân thuộc thì bây giờ đều trở nên xa xôi vô cùng và
không có giá trị gì nữa. Những vì sao đã lấp lánh từ hàng ngàn hàng vạn
năm nay, cả bầu trời bí ẩn và bóng đêm nữa, đều thờ ơ đối với kiếp sống
ngắn ngủi của con người, khi ta một mình diện đối diện với nó, và cố thấu
hiểu nghĩa của nó, nó cứ làm thinh, và sự im lặng của nó đè nặng lên tâm
hồn ta, ta bất giác nghĩ đến cái cảnh cô đơn đang chờ đợi mỗi chúng ta dưới
huyệt, và thực chất của cuộc đời hiện ra như một cái gì tuyệt vọng, khủng
khiếp...
Iegoruska nghĩ đến bà nó bây giờ đang ngủ yên trong nghĩa địa dưới rặng
anh đào; nó nhớ lại cái cảnh bà nó nằm trong quan tài, có hai đồng tiền đậy
lên hai mắt, rồi sau đó cả tiếng những nắm đất rơi bình bịch lên nắp quan tài
đã hạ huyệt. Nó hình dung thấy bà nó nằm trong cỗ quan tài chật chội và tối
tăm, bơ vơ một mình, bị mọi người bỏ mặc. Trí tưởng tượng của nó phác ra
cái cảnh bà nó đột nhiên bừng tỉnh dậy, không hiểu mình đang ở đâu, đấm
thình thịch lên tấm ván thiên, kêu cứu, rồi rốt cục kiệt sức và kinh hãi, lại
chết đi. Nó tưởng tượng thấy mẹ nó, cha Khrixtophor, bá tước phu nhân
Đranítxkaia, gã Xolomon, đều đã chết cả. Nó cố gắng tưởng tượng bản thân
nó nằm dưới mộ, xa nhà, bơ vơ, bị mọi người bỏ mặc và chỉ còn là một cái
xác. Nhưng dù nó có cố gắng bao nhiêu cũng không sao tưởng tượng nổi;
riêng đối với bản thân, nó không thể chấp nhận là mình có thể chết và cảm
thấy mình sẽ không bao giờ chết...
Còn lão Pantelây người đã đến tuổi có thể chết, về cõi thọ thì vẫn bước đi ở
phía dưới và thả lỏng cho những ý nghĩ của mình đối đáp nhau.
