muốn trở lại thời cổ sơ, cố đạt được cái mộng các bực hiền triết ta ngày
trước, có thế thôi. Tôi đã biết từ khi hãy còn trẻ rằng rồi sau thế nào tôi
cũng thế này, nên từ bé cho đến khi hơn hai mươi tuổi đầu, bao nhiêu
những việc tôi làm, những công gắng sức của tôi là theo thói người đời mà
làm đấy thôi, chứ thật ra tôi không tiện ở đây, cho là tạm thời hết cả. Vì thế
mà lúc nào tôi cũng buồn, buồn rằng cái óc như người khác mà không sao
sống như người khác được.
Tôi tưởng thế mới là văn minh; chứ biết đo hết cả vũ trụ, biết thấu hết
mọi cái huyền biến vạn vật, biết hết cả mà rút lại ăn ở với nhau không nên
thân, lấy cái óc mà nghĩ cách giữ lẫn nhau, thời văn minh làm gì, đưa nhau
đến đâu mới được chứ? Hoán cải cái văn minh lại mà thôi.
Bạn tôi nói xong, lặng yên mà nhìn lên trăng cao tít trên trời, nét mặt
thanh thản như chan chứa cái vui, tôi nhìn anh Lưu mà tôi thương hại cho
tôi. Tôi nói với bạn rằng:
- Anh là người sung sướng vì anh sớm biết theo cái chí hướng của
anh, không cần thiên hạ, còn tôi ngày ngày hai buổi đi về, tôi có phải là tôi
đâu, cái đời tôi thật là khốn nạn quá. Không biết sau đây, anh đạt được mục
đích, có để cho tôi về nương thân ở đây không, hay cái lòng tôi còn tục quá,
còn hám tiền của, danh lợi quá, vẫn ưa những cái phiền phức, xấu xa, chưa
biết yêu cảnh thiên nhiên nên không đáng là người đồng chí với anh chăng.
Nếu thế thời từ nay tôi xin luyện hồn trước đi, còn về đường vật chất chắc
anh làm cho tôi thoát ly ra dễ lắm. Nhưng tôi giúp gì anh được, các công
việc tôi học mấy năm trời vứt đi cả, lệ luật mà tôi nhồi vào óc bấy lâu dùng
ở cái xã hội nhân công tổ tạo này thời nay còn được, chứ nó sống sượng
lắm nên quẳng nó đi cho nhẹ óc, trước kia tôi cũng có cái ý nghĩ như anh,
nhưng còn mập mờ chưa rõ, là vì sợ người khác, sợ người khác họ chê là
tại mình dốt, mình yếu nên không chen được với họ nên mới đâm ra nghĩ
như thế. Vả đời sống là sống thế này rồi, ai ai cũng công nhận như thế, nay
trái hẳn lại, mấy người đã có cái gan ấy!
