dân sự không phải là một Gemeinschaft, trong khi một cộng đồng tôn giáo
không phải là một Gesellschaft, mà là một Gemein(d)e (họ đạo, giáo xứ,
giáo hội, cũng từ chữ gemein).
Hegel, trong THPQ §§181-256, công nhận bürgerliche Gesellschaft
(xã hội dân sự) như là một khu vực riêng biệt của ĐỜI SỐNG ĐẠO ĐỨC,
vừa tương phản, vừa TRUNG GIỚI giữa GIA ĐÌNH và nhà nước. Nó bao
hàm đời sống kinh tế của xã hội, cùng với những cơ chế pháp lý, hành
chính và xã hội bảo đảm cho sự vận hành trôi chảy của xã hội. Chưa có một
tác giả nào trước đây phân biệt rõ rệt giữa xã hội dân sự và nhà nước như
Hegel. Có ba lý do cho việc này:
(1) Nền kinh tế và hoạt động kinh tế trước đây chưa được phân biệt rõ
rệt với gia đình hay kinh tế hộ gia đình. “Kinh tế” (Ökonomie) đến từ
oikonomia của Hy Lạp (“vận hành của kinh tế hộ gia đình”, từ oikos, “gia
đình, kinh tế hộ gia đình”), được Aristoteles, trong Chính trị học, phân chia
thành những mối quan hệ giữa chủ và nô lệ, giữa chồng và vợ, cha mẹ và
con cái, với hậu ý là việc kiếm tiền. (Từ Wirtschaft, trong gốc tiếng Đức
cũng có nghĩa nguyên thủy là “quản trị gia đình”, và mãi về sau mới có
nghĩa là “kinh tế”). Những người quan trọng, tức những nam công dân
trưởng thành, có nhiệm vụ dành thời gian của mình cho những công việc
công cộng hơn là cho việc kiếm tiền. Nhưng Aristoteles cũng mặc nhiên
thừa nhận một hoạt động kinh tế vượt ra khỏi khuôn khổ quản trị gia đình:
ông cho rằng mục đích của nhà nước (polis/thành quốc) không phải là
nhằm tạo thuận lợi cho việc buôn bán, vì lẽ các nhà nước hay thành quốc
riêng rẽ đều có những hiệp ước thương mại, với những quy định pháp luật
nhằm ngăn ngừa sự bất công. Nhưng một quan niệm hoàn chỉnh về khu vực
này còn phải chờ sự lớn mạnh của những xã hội, đủ rộng cho mọi công dân
tham gia vào đời sống công cộng, tức sự lớn mạnh của nền kinh tế vượt ra
khỏi khuôn khổ gia đình, và sự ra đời của thuật ngữ “kinh tế chính trị”
(chính trị: không phải gia đình) (Nationalökonomie). (Thuật ngữ politike
