oikonomia đã xuất hiện trong Oeconomica giả danh Aristoteles, nhưng
không có tác động gì vào thời bấy giờ).
(2) Đời sống chính trị vẫn chưa thể hoàn toàn tách rời khỏi đời sống
xã hội cho đến khi ra đời các nhà nước quân chủ độc quyền hay những nhà
nước cách mạng phân biệt rõ với đời sống xã hội của dân chúng.
(3) Nhiều nhà lý luận chính trị, nhất là phái khế ước xã hội, khác với
Aristoteles lẫn với Hegel, cho rằng mục đích của nhà nước chỉ đơn giản là
tạo thuận lợi cho những quan hệ xã hội, và nhất là thương mãi, nhằm ngăn
ngừa sự bất công giữa những người công dân. Chính điều này cũng làm lu
mờ sự phân biệt giữa đời sống chính trị và đời sống kinh tế xã hội, bởi
những quy định cưỡng chế là thiết yếu đối với giao dịch kinh tế, ngay cả
giữa những thành viên của những nhà nước khác nhau.
Vì thế thuật ngữ koinonia politike của Aristoteles và của những người
kế tục (civitas, respublica, trong communitas civilis sive (“hay là”) politica
của Aquinas, civil or political society của Locke) quy chiếu đến nhà nước
chính trị và không rút ra sự phân biệt nào giữa “chính trị” và “dân sự”.
Thuật ngữ bürgerliche Gesellschaft được thông dụng ở nước Đức nhờ vào
quyển Essay on the History of Civil Society của Ferguson (1767, được dịch
sang tiếng Đức năm 1768), cũng có cùng một cách sử dụng như thế, chẳng
hạn như trong THTT và trong PPNLPĐ §83 của Kant.
Việc Hegel tách xã hội dân sự ra khỏi gia đình lẫn nhà nước có hai
nguồn gốc: (1) sự phát hiện của ông về đời sống kinh tế từ việc ông nghiên
cứu Adam Smith, Steuart và Ferguson trong những năm ở Jena, được đánh
dấu đặc biệt trong những bài giảng của ông về triết học TINH THẦN trong
những năm 1805-1806 tại Jena, và (2) ông ngày càng xác tín rằng nhà nước
có một mục đích cao hơn nhiều so với việc chỉ điều tiết những mối quan hệ
giữa những người công dân. Xã hội dân sự biến con người thành một
Bürger, trong khi nhà nước mới làm cho con người trở thành một citoyen,
