3.3 Console, terminal ảo và shell
47
3.3
Console, terminal ảo và shell
Như vậy là bạn đọc đã có kinh nghiệm làm việc đầu tiên ở chế độ văn bản (hay
còn gọi là kênh giao tác “console”) của hệ thống Linux. Chúng ta sẽ còn gặp
thường xuyên những khái niệm trình lệnh “terminal” và “console”, do đó tác giả
giải thích kỹ hơn những khái niệm này.
Khi hệ thống UNIX đầu tiên mới được tạo ra, máy tính còn rất to (mainframe)
và người dùng làm việc trên những máy tính này qua một hệ thống những giao
diện kế tiếp nhau dùng để kết nối các
terminal ở xa. Terminal – thiết bị dùng
để giao tiếp giữa người dùng và máy tính, thường gồm màn hình và bàn phím.
Máy tính cá nhân của bạn đọc là máy tính thế hệ mới, do đó chắc sẽ không có
terminal ở xa nào kết nối tới, nhưng vẫn có bàn phím và màn hình thực hiện vai
trò terminal đối với người dùng. Ngoài ra thêm vào thành phần của terminal bây
giờ còn có chuột.
Mainframe có một terminal đặc biệt dành cho nhà quản trị (system adminis-
trator) hệ thống, được gọi là
console. Console thường kết nối tới máy tính không
qua giao diện kế tiếp nhau mà qua một ổ cắm riêng (đôi khi thiết bị đưa ra
không phải là màn hình mà là một thiết bị in). Vì trên các hệ thống UNIX người
ta thường tuân theo các truyền thống, do đó bàn phím và màn hình máy tính cá
nhân ngày nay làm việc giống như console ngày xưa. Điểm mạnh của giải pháp
này ở chỗ tất cả những chương trình cũ đã dùng để quản trị hệ thống UNIX có
thể làm việc không có vấn đề gì trên dạng console mới này.
Tuy nhiên, ngoài console Linux còn cho phép kết nối các terminal ở xa tới
máy tính. Và hơn thế nữa còn cung cấp khả năng làm việc với một vài terminal
ảo từ một console duy nhất. Hãy nhấn tổ hợp phím <Ctrl>+<Alt>+<F2>. Bạn
đọc sẽ lại thấy dòng mời đăng nhập login:. Nhưng đây không phải là làm việc
lại từ đầu với hệ thống mà bạn đọc chỉ chuyển sang một terminal ảo khác. Ở
đây bạn đọc có thể đăng nhập dưới tên người dùng khác. Hãy thử vào hệ thống
bằng tên người dùng vừa mới tạo ra (nhimlui). Sau đó hãy nhấn tổ hợp phím
<Ctrl >+< Alt>+<F1>. Bạn sẽ quay lại màn hình ban đầu. Theo mặc định, hầu
hết các bản phân phối Linux lớn (Red Hat, SuSE, Debian,. . . ) mở ra 6 phiên
làm việc song song (terminal ảo) như vậy khi khởi động. Như vậy rất thuận
tiện cho sử dụng. Để chuyển giữa các terminal ảo chúng ta sử dụng các tổ hợp
phím <Ctrl>+<Alt>+<F1> — <Ctrl>+<Alt>+<F6>. Cần nói thêm là khi làm việc
ở chế độ văn bản (không phải đồ hoạ) thì cũng có thể sử dụng các tổ hợp phím
<Alt>+<F1> — <Alt>+<F6> và thu được kết quả tương tự. Tuy nhiên nếu làm
việc ở chế độ đồ hoạ thì không thể không dùng phím <Ctrl>. Do đó, tốt hơn hết là
làm quen ngay từ đầu với tổ hợp 3 phím. Nhân tiện cũng cần nói luôn, nếu trong
quá trình làm việc bạn đọc không nhớ đang nằm trong terminal ảo nào thì hãy
sử dụng câu lệnh tty. Lệnh này sẽ đưa ra tên của terminal ở dạng: /dev/tty2.
Xin nói ngay lập tức nếu bạn muốn thoát khỏi một trong các terminal thì có
thể thực hiện bằng tổ hợp phím <Ctrl>+<D>. Thao tác này không tắt máy và
cũng không khởi động lại hệ thống. Đừng quên rằng Linux là HĐH nhiều tiến
trình (multiproccess) và nhiều người dùng (multiuser). Một người dùng nào đó
dừng công việc không có nghĩa là cần phải tắt máy, còn có những người dùng
khác vẫn tiếp tục làm việc. Tổ hợp phím nói trên chỉ đơn giản là dừng phiên làm
việc hiện thời của một người dùng, và hệ thống sẽ hiển thị lại trên terminal này
