người đồng loại chẳng là gì dưới mắt hắn, so với một mảnh kim loại
màu vàng con con. Hắn chẳng bao giờ biết đến niềm vui thích được
giúp đỡ kẻ đang thiếu thốn, được an ủi kẻ đang đau khổ, và được khóc
than với kẻ đang khóc than. Hắn là người cha tồi, người con tồi, người
bạn tồi, người đồng bào tồi. Vì cần thiết không xem đấy là thói xấu
của bản thân mình, hắn theo một phương sách là hy sinh mọi nghĩa vụ
cho dục vọng của hắn. Vậy nếu hắn định miêu tả lòng trắc ẩn, tính hào
phóng, lòng hiếu khách, tình yêu tổ quốc, tình yêu nhân loại, hắn sẽ
tìm đâu ra được các sắc thái ấy? Hắn đã nghĩ trong thâm tâm rằng
những phẩm chất kia chỉ là những điều kỳ cục và những cái điên rồ.
Sau gã keo kiệt mà mọi phương tiện đều đê hèn và nhỏ nhen, và
thậm chí chẳng dám phạm một tội ác lớn để có tiền, kẻ thiên tài hẹp
hòi nhất và có khả năng làm những điều xấu xa nhất, kẻ ít xúc động
trước cái thật, cái tốt và cái đẹp nhất, đó là kẻ mê tín.
Sau kẻ mê tín, đó là tay đạo đức giả. Kẻ mê tín có con mắt nhìn
mù mờ; còn tay đạo đức giả có trái tim dối trá.
Nếu bạn là người thuộc dòng dõi cao sang, nếu tự nhiên đã ban
cho bạn một đầu óc ngay thẳng và một trái tim nhạy cảm, bạn hãy trốn
tránh giao du với mọi người một thời gian; bạn hãy nghiền ngẫm bản
thân mình. Làm sao nhạc cụ thể hiện được một hòa âm đúng đắn nếu
nó bị lỗi điệu? Bạn hãy hình thành cho mình những khái niệm chính
xác về các sự vật; bạn hãy so sánh cách xử sự của bạn với các nhiệm
vụ của bạn; bạn hãy làm cho mình trở thành người có đức hạnh, và
bạn đừng tưởng rằng công việc ấy và thời gian ấy được sử dụng rất tốt
đối với con người như thế lại là phí phạm đối với tác gia. Nhờ sự hoàn
thiện về đạo đức bạn xây dựng được trong tính cách và trong phong
hóa của bạn như thế, từ đó sẽ nảy sinh sắc thái lớn lao và chính đáng
lan tỏa trong tất cả những gì bạn sẽ viết ra. Nếu bạn miêu tả thói hư tật
xấu, bạn phải biết ngay rằng nó hoàn toàn trái với trật tự tổng quát và
trái với hạnh phúc của mọi người cũng như của từng cá nhân; và bạn
sẽ miêu tả nó một cách đậm nét. Nếu là đức hạnh, làm sao bạn sẽ nói
