Có lẽ trong toàn thể loài người chẳng có hai cá nhân nào lại giống
hệt nhau. Cơ cấu tổng thể, các giác quan, diện mạo bên ngoài, lục phủ
ngũ tạng đều muôn hình nghìn vẻ. Các thớ thịt, các cơ bắp, các thể
rắn, các thể lỏng đều muôn hình nghìn vẻ. Đầu óc, trí tưởng tượng, trí
nhớ, các tư tưởng, các chân lý, các thành kiến, các dưỡng chất, các rèn
luyện, các nhận thức, các tình trạng, sự giáo dục, các thị hiếu, cơ
nghiệp, các tài năng đều muôn hình nghìn vẻ. Các đối tượng, các vùng
miền, các phong hóa, các luật lệ, các tập quán, các lề thói, các chính
thể, các tôn giáo đều muôn hình nghìn vẻ. Vậy làm sao mà hai người
lại có được hệt như nhau cùng một thị hiếu, hoặc cùng những khái
niệm về cái thật, cái tốt và cái đẹp? Có lẽ chỉ có sự khác biệt của cuộc
sống và tính chất muôn hình nghìn vẻ của các sự kiện là đủ để xem xét
các phán đoán mà thôi.
Thế chưa phải là hết. Trong cùng một con người, tất cả đều đổi
thay không dứt, dù là xem xét người đó về mặt thể chất, dù là xem xét
người đó về mặt tinh thần; nỗi bực dọc tiếp theo niềm vui thích, niềm
vui thích tiếp theo nỗi bực dọc; sức khỏe tiếp theo bệnh tật, bệnh tật
tiếp theo sức khỏe. Chỉ qua ký ức, chúng ta mới là cùng một cá nhân
đối với mọi người và đối với bản thân chúng ta. Ở vào tuổi hiện nay
của ta, có lẽ ta chẳng còn lại một phân tử nào trong cơ thể của ta lúc ta
ra đời. Ta chẳng biết số phận cho ta sống đến bao giờ; nhưng tới lúc cơ
thể này sẽ trả về cho đất, có lẽ nó sẽ chẳng còn lại một phân tử nào nó
có hiện nay. Tâm hồn trong mỗi thời kỳ khác nhau của cuộc đời cũng
chẳng giống nhau gì hơn. Ta ấp úng ở tuổi ấu thơ; ta tưởng mình giờ
đây đang lập luận; nhưng ngay trong khi lập luận, thời gian trôi qua và
ta quay trở về với ấp a ấp úng. Đó là tình trạng của ta và tình trạng của
tất cả mọi người. Vậy làm sao có thể có được một ai đó trong chúng ta
suốt cuộc đời của mình vẫn duy trì cùng một khiếu thẩm mỹ và vẫn
giữ nguyên những phán đoán về cái thật, cái tốt và cái đẹp? Có lẽ chỉ
những biến chuyển do nỗi buồn phiền và sự độc ác của con người gây
nên cũng đủ để làm thay đổi các phán đoán của người ấy.
