III
TẤT CẢ NHỮNG GÌ TÔI ĐÃ HIỂU TRONG
ĐỜI TÔI VỀ SÁNG TỐI
Vẽ sáng tối là phân bố chính xác các bóng tối và ánh sáng, vấn đề
đơn giản và dễ dàng khi chỉ có một đồ vật đều đặn hoặc chỉ có một
điểm sáng; nhưng vấn đề càng khó khăn khi hình dạng của đồ vật càng
biến đổi, khi cảnh càng mở rộng, khi các thực thể trong đó càng tăng
lên nhiều, khi ánh sáng từ càng lắm nơi rọi đến, và khi các ánh sáng
càng khác nhau. Chà! ông bạn ơi. Có biết bao nhiêu bóng tối và ánh
sáng sai lạc trong một bố cục hơi phức tạp đôi chút! Có biết bao nhiêu
sự tùy tiện đã diễn ra! Ở biết bao nhiêu chỗ sự thật bị hy sinh cho hiệu
quả!
Người ta gọi là hiệu quả ánh sáng, trong hội họa, điều mà ông đã
thấy trong bức tranh Corésus
, một hỗn hợp các bóng tối và ánh sáng,
chân thật, mạnh mẽ và vui tươi: khoảnh khắc nên thơ khiến ông phải
dừng lại và xao xuyến. Việc đó khó, cố nhiên, nhưng có lẽ không khó
bằng một sự phân bố theo từng nấc, nó sẽ soi sáng cảnh tượng một
cách phân tán và rộng khắp, và mỗi điểm trên tranh sẽ nhận được một
lượng ánh sáng tùy thuộc ở chỗ nó thật sự lộ ra đến đâu và ở khoảng
cách thật sự của nó đến vật sáng; cái lượng ấy bị các đồ vật vây quanh
làm cho biến đổi đi hàng trăm cách khác nhau, cảm thấy được hoặc ít
hoặc nhiều tùy theo những sự tăng giảm do chúng gây nên.
Chẳng có gì hiếm hoi hơn là ánh sáng thống nhất trong một bức
tranh, nhất là ở các họa sĩ phong cảnh. Nơi đây là mặt trời; nơi kia,
mặt trăng; chỗ khác, một ngọn đèn, một bó đuốc, hoặc một vật cháy
sáng khác nào đó. Khuyết điểm thông thường, nhưng khó phân biệt.
