ơi, hình ảnh của sự phóng đãng hay hình ảnh của đạo đức, cái nào đẹp
hơn? - Câu hỏi lạ quá! chắc hẳn tôi đã trả lời: đó là hình ảnh của đạo
đức”.
Muốn moi được sự thật ở con người, bất luận lúc nào cũng cần
phải lừa gạt dục vọng bằng cách vay mượn những từ ngữ khái quát và
trừu tượng. Đó là vì năm mười tám tuổi, đâu phải hình ảnh của cái
đẹp, mà là diện mạo của khoái lạc làm cho tôi chạy lồng lên.
Biểu hiện là yếu ớt hoặc giả dối nếu nó cho ta biết về tình cảm
một cách không chắc chắn.
Dù tính cách của một người là thế nào đi nữa, nếu diện mạo quen
thuộc của y trùng hợp với ý nghĩ của ông về một đức tính, y sẽ hấp
dẫn ông; nếu diện mạo quen thuộc của y trùng hợp vói ý nghĩ của ông
về một tật xấu, y sẽ khiến cho ông xa lánh.
Đôi khi người ta tự mình tạo ra diện mạo cho mình. Bộ mặt nào
quen mang dấu ấn của dục vọng mạnh nhất, đều giữ lại cái dấu ấn ấy.
Đôi khi người ta cũng nhận được diện mạo từ tự nhiên; và nhận được
nó như thế nào thì đành phải giữ lại như thế. Tự nhiên thích sinh ra
chúng ta là người tốt và ban cho chúng ta bộ mặt của kẻ ác; hoặc sinh
ra chúng ta là kẻ ác và ban cho chúng ta bộ mặt của lòng tốt.
Ở tận cuối vùng ngoại ô Saint-Marceau
là nơi tôi đã trú ngụ lâu
ngày, tôi từng thấy những đứa trẻ mặt mũi dễ thương, Vào giai đoạn từ
mười hai đến mười ba tuổi, những con mắt chứa chan vẻ dịu dàng kia
trở nên táo tợn và hừng hực; cái miệng xinh xắn đáng yêu kia méo
xệch đi một cách kỳ lạ; cái cổ hết sức tròn trĩnh kia nổi gân nổi bắp;
những đôi má đầy đặn và mịn màng kia rải rác các mụn rộp cứng.
Chúng đã mang diện mạo của hàng quán và của chợ búa. Do cứ gây
gổ nhau, chửi bới nhau, đánh nhau, la hét, vò đầu bứt tóc nhau mãi vì
một đồng xu nhỏ nên chúng đã nhiễm phải suốt đời cái dáng dấp của
lợi ích bần tiện, của thói trơ trẽn và của sự giận dữ.
