Quam quae sunt oculis subjecta fidelibus, et quae
Ipse sibi tradit spectator.
Đành rằng các nhân vật của bạn câm lặng; nhưng chúng khiến tôi
tự nói, và khiến tôi trò chuyện với chính bản thân tôi.
Người ta phân biệt thành bố cục đẹp mắt và bố cục biểu hiện. Tôi
rất lo ngại nghệ sĩ đã bố trí các hình vẽ của mình với những hiệu quả
ánh sáng nổi bật nhất, nếu cái toàn cảnh không nói lên điều gì với tâm
hồn tôi; nếu các nhân vật ấy có mặt trong tranh như những cá nhân
chẳng được ai biết đến trong một cuộc dạo chơi chung, hoặc như
những súc vật dưới chân núi của họa sĩ phong cảnh.
Mọi bố cục biểu hiện đều có thể đồng thời là đẹp mắt; và khi đã
đạt được hết mọi khả năng biểu hiện của mình, nó cũng đủ đẹp mắt
rồi; và tôi ngợi khen nghệ sĩ đã không hy sinh ý thức thông thường
cho sự khoái cảm của giác quan. Nếu anh ta làm khác đi, có lẽ tôi đã
thốt lên như thể được nghe một tay ăn nói thao thao nhưng chẳng đâu
vào đâu; “Cậu nói khá lắm, nhưng cậu có biết là cậu nói cái gì đâu”.
Chắc chắn là có những đề tài bất lợi; nhưng chúng nhạt nhẽo là
đối với nghệ sĩ tầm thường. Đối với một đầu óc cằn cỗi thì cái gì cũng
bất lợi. Theo ý ông, một thầy tu đọc cho thư ký chép các bài giảng
kinh là một đề tài thú vị lắm hay sao? Thế mà ông cứ xem Carle Van
Loo giải quyết thế nào. Không nghi ngờ gì đó là đề tài đơn giản nhất,
và là bức phác thảo đẹp nhất của ông ấy.
Người ta đã cho rằng bố cục không thể tách rời với biểu hiện. Tôi
thiết tưởng có thể có bố cục mà không có biểu hiện, và như thế thì
không có gì nhạt nhẽo bằng. Còn biểu hiện mà không có bố cục thì
theo tôi hiếm hơn, nhất là khi tôi quan niệm rằng một chi tiết phụ bé
nhỏ nhất mà vô dụng cũng có hại cho sự biểu hiện, dù đó chỉ là một
con chó, một con ngựa, một đầu cột, hay một cái lọ.
