thác triệt để mọi phương sách trong nghệ thuật của bạn để làm gì nếu
bạn gây xúc động cho tôi thua một tờ báo? Là vì những con người đó
đều không trí tưởng tượng, không hào hứng; là vì họ không thể đạt tới
một ý tưởng mạnh mẽ và lớn lao nào.
Bố cục càng rộng càng đòi hỏi phải nghiên cứu nhiều theo tự
nhiên. Vậy thì ai là người trong bọn họ sẽ kiên trì làm cho xong? Ai là
kẻ sẽ trả giá khi nó được hoàn thành? ông hãy lướt qua các tác phẩm
của những bậc đại danh mà xem, ông sẽ nhận thấy ở hàng trăm chỗ sự
nghèo nàn của nghệ sĩ bên cạnh tài năng của ông ta, trong đám vài ba
sự thật của tự nhiên có vô số điều vẽ theo khuôn sáo. Những điều này
càng làm ta khó chịu vì chúng ở bên cạnh những điều kia; đó là cái giả
dối do sự có mặt của chân lý mà thêm chướng tai gai mắt. Chà! giá
như một sự hy sinh, một trận chiến đấu, một cuộc khải hoàn, một cảnh
tượng công cộng mà có thể diễn tả chân thật trong mọi chi tiết như
một cảnh sinh hoạt gia đình của Greuze hay Chardin thì hay biết bao!
Chủ yếu là dưới góc độ ấy mà công việc của họa sĩ lịch sử vô
cùng khó khăn hơn công việc của họa sĩ phong tục. Có vô số tranh
phong tục thách thức sự phê bình của chúng ta. Bức tranh chiến trận
nào có thể chịu đựng được cái nhìn của vua Phổ? Họa sĩ phong tục
luôn luôn có cảnh tượng của mình bày ra trước mắt; họa sĩ lịch sử,
hoặc chưa bao giờ nhìn thấy, hoặc chỉ nhìn thấy trong khoảnh khắc cái
cảnh của mình. Hơn nữa, một người thuần túy và đơn giản là kẻ mô
phỏng, kẻ sao chép một tự nhiên thông thường; người kia, có thể nói là
kẻ sáng tạo ra một tự nhiên lý tưởng và nên thơ. Anh ta đi trên một
tuyến đường khó giữ cho khỏi lệch. Chệch sang bên này đường, anh ta
sa vào cái tủn mủn; chệch sang bên kia, anh ta rơi vào cái thái quá.
Người ta có thể nói về trường hợp sau: Multa ex industria, pauca ex
animo; về trường hợp trước, thì ngược lại: Pauca ex industria,
plurima ex animo
.
