nó lừa ông đấy... Ông mà đi tới đó thì ông chết. Tâm hồn tôi từng luôn
bị xao động không ngừng. Tôi tốt biết bao! Tôi đứng đắn biết bao! Tôi
từng hài lòng về bản thân tôi biết bao! Đọc xong tác phẩm của anh, tôi
như người vừa trải qua một ngày dùng làm việc thiện.
Tôi đã lướt qua trong khoảng thời gian vài tiếng đồng hồ một số
lớn những tình huống mà cuộc đời sống lâu nhất cũng khó lòng cung
cấp cho tôi. Tôi đã nghe thấy những lời lẽ thật sự của các dục vọng;
tôi đã nhìn thấy những động cơ của lợi ích và của lòng tự ái diễn ra
trăm cách khác nhau; tôi đã trở thành khán giả của một số lớn các sự
việc xảy ra, tôi cảm thấy mình đã thu hoạch được kinh nghiệm.
Tác giả này không để cho máu chảy dài dọc theo các lớp giấy
phủ tường; ông không hề đưa các bạn đến những vùng hẻo lánh xa
xôi; ông không hề để các bạn bị bọn man di xé da xẻo thịt; ông không
hề chúi mình trong những nơi bê tha lén lút; ông chẳng bao giờ lạc
bước đến những xứ sở thần tiên. Thế giới chúng ta đang sống là nơi
quang cảnh diễn ra; bối cảnh tấn kịch của ông là thật; các nhân vật của
ông gắn hết sức có thể vào thực tế; các tính cách của ông đều lấy từ
hoàn cảnh xã hội; các sự việc xảy ra đều xuất phát từ phong hóa của
những dân tộc văn minh; các dục vọng ông miêu tả hệt như các dục
vọng mà tôi cảm thấy trong bản thân tôi; đó vẫn là những đối tượng
thôi thúc các dục vọng ấy, tôi biết năng lượng của các dục vọng; các
trở ngại và những nỗi sầu muộn ở các nhân vật của ông cũng có cùng
bản chất với những trở ngại và những nỗi sầu muộn vẫn không ngừng
đe dọa tôi; ông chỉ ra cho tôi thấy tiến trình chung của các sự vật bao
quanh tôi. Không có nghệ thuật ấy, tâm hồn tôi vốn khó phục tùng
những kiểu cách viển vông, nên ảo ảnh sẽ chỉ trong chốc lát, và ấn
tượng sẽ chỉ yếu ớt và thoáng qua.
Đức hạnh là cái gì? Dù ta xem xét dưới bình diện nào, thì đó
cũng là một sự hy sinh bản thân mình. Sự hy sinh bản thân mình trong
