cần phải lùi xa dần sự vật khi nghệ thuật tiếp cận dần đến nó, và ít cần
đến vẻ giống như thật trong một cảnh thực sự với chính những con
người hành động, hơn là trong một cảnh tô màu, ở đó có thể nói ta chỉ
nhìn thấy những cái bóng của họ?
Với tôi, tôi nghĩ rằng nếu một tác phẩm kịch được sáng tác tốt và
diễn tốt, trong hành động có bao nhiêu khoảnh khắc thuận lợi cho họa
sĩ, thì sân khấu cống hiến cho khán giả bấy nhiêu cảnh thực sự.
TÔI. - Nhưng sự trang nhã! Sự trang nhã!
DORVAL. - Tôi chỉ nghe lặp đi lặp lại từ ngữ ấy. Cô tình nhân
của Barnwell
đầu bù tóc rối vào trong nhà tù của người yêu. Đôi bạn
ôm hôn nhau và lăn ra đất. Philoctète
của mình. Anh ta thốt lên những tiếng kêu đau đớn ú ớ. Những tiếng
kêu ấy họp thành một câu thơ không dài, nhưng khán giả như bị xé
ruột xé gan. Chúng ta có nhiều sự trang nhã và nhiều tài năng hơn
những người Athènes chăng?... Sao, chẳng lẽ không có gì là quá mãnh
liệt trong hành động của một bà mẹ bị người ta hiến sinh con gái
? Bà
chạy trên sân khấu như một con mụ hung dữ hoặc mất trí; bà cứ kêu
khóc vang cả cung điện mà sự lộn xộn lan cả đến quần áo của bà,
những điều đó phù hợp với nỗi thất vọng cửa bà. Nếu bà mẹ của
Iphigénie một lúc nào đó tỏ ra là hoàng hậu xứ Argos và là vợ vị
tướng lĩnh của người Hy Lạp, tôi chắc sẽ coi bà là con người mạt
hạng. Phẩm cách thật sự, phẩm cách khiến tôi xúc động, khiến tôi
bàng hoàng, đó là cảnh của tình mẫu tử với tất cả sự chân thật của nó.
Khi lật giở các trang bản thảo, tôi chợt thấy một chỗ đánh dấu
nhỏ bằng bút chì mà tôi đã bỏ qua. Đó là đoạn ở lớp kịch thứ hai của
hồi hai, khi Rosalie nói về đối tượng đã quyến rũ cô, rằng cô như thấy
hiển hiện tất cả những ảo ảnh hoàn hảo mà cô từng ước mơ. Tôi thấy
suy nghĩ ấy hình như hơi mãnh liệt đối với một cô bé; và những ảo
ảnh hoàn hảo không hợp với giọng ngây thơ chất phác của cô bé. Tôi
nếu nhận xét ấy với Dorval. Anh chẳng trả lời mà bảo tôi xem lại bản
