thời gian. Tôi cho rằng cái thành công ấy là phần thưởng của cách làm
hơn là hiệu quả của phẩm chất các màu sắc.
Trong một bức tranh, chẳng có cái gì thu hút bằng màu sắc chân
thật; nó tác động đến kẻ dốt nát cũng như đến người thông thái. Một
người không sành sỏi mấy sẽ đi ngang qua, mà không dừng lại trước
một kiệt tác về hình họa, về biểu hiện, về bố cục; con mắt chưa bao
giờ bỏ qua nhà nghệ sĩ tô màu.
Nhưng nhà nghệ sĩ tô màu thật sự lại hiếm có, chính là do nguyên
nhân học đòi theo thầy. Trong một thời gian vô hạn, học trò sao chép
những bức tranh của ông thầy ấy, và không nhìn tự nhiên; nghĩa là hắn
quen nhìn bằng đôi mắt của người khác và mất khả năng sử dụng đôi
mắt của mình. Dần dần hình thành một kỹ năng nó trói buộc hắn và
hắn không thể nào thoát khỏi hoặc tránh xa được; đó là xiềng xích hắn
cột vào mắt, như kẻ nô lệ cột vào chân. Nguồn gốc của bao nhiêu màu
sắc giả dối là thế đấy; ai sao chép theo La Grenée sẽ sao chép màu sắc
rực rỡ và bền chặt; ai sao chép theo Le Prince sẽ có màu đỏ nhạt và
màu gạch; ai sao chép theo Greuze sẽ có màu xám và màu tím nhạt; ai
nghiên cứu Chardin sẽ chân thực. Do đó mà có lắm cách đánh giá về
hình họa và về màu sắc, ngay giữa các nghệ sĩ với nhau. Kẻ này sẽ bảo
với ông rằng Poussin khô khan; kẻ kia rằng Rubens thái quá; còn tôi,
tôi là dân Lilliput
vỗ vai chúng và bảo cho chúng biết là chúng nói
ngu lắm.
Người ta từng nói rằng màu sắc đẹp nhất thế gian là cái màu đỏ
dễ thương mà vẻ ngây thơ, trẻ trung, khỏe mạnh, nhu mì và bẽn lẽn
nhuộm trên đôi má một thiếu nữ; và người ta đã nói một điều không
những tinh vi, cảm động và tế nhị mà còn chân thực nữa; bởi vì chính
da thịt là cái khó thể hiện nhất; chính cái màu trắng ấy, trắng đều
không tái nhợt cũng không xỉn; chính cái hỗn hợp màu đỏ và xanh lam
ấy nó chỉ hơi ánh lên phơn phớt; chính là máu, là sự sống chúng làm
cho nhà nghệ sĩ tô màu tuyệt vọng. Ai có được ý thức về da thịt là đã
